Ahlak Sosyolojisi

Prof. Dr. Mustafa GÜNDÜZ[1]

“Dünyada çok ciddi bir ahlâk sorunu olduğu herkesin malûmudur.[2] Üstelik, bu durum geçmişle kıyaslanamayacak ölçüde çok ve yoğun bir biçimde hissedilmektedir. Kendi ahlâk sorunlarının yeni farkına varabilen Türkiye, bu alanda çözümler üretmezse, başka birçok konuda başarıya ulaşamayacağını anlamaya başladı.” sözleriyle neden böyle bir eser yazmaya ihtiyaç duyulduğunu yazar 2005 yılındaki önsözünde ortaya koymuştur.

Ahlak kavramı, Türkiye’nin önemli filozoflarından Doğan ÖZLEM’in “Ahlâk, bir kişinin, bir grubun, bir halkın, bir toplumsal sınıfın, bir ulusun, bir kültür çevresinin vd. belli bir tarihsel dönemde yaşamına giren ve eylemlerini yönlendiren inanç, değer, norm, buyruk, yasak ve tasarımlar topluluğu ve ağı olarak karşımıza çıkar.” tanımı ile başlayarak, ahlak kavramının kökeni, anlamı, temel etmenleri vb. diğer unsurları ile incelenmektedir. Bu kapsamda, ahlaki davranışın değerler bütünü içindeki yeri, diğer normlarla ilişkileri ve ahlaki eylem detaylı olarak ele alınmaktadır.

Temelleri yukarıda belirtilen ahlak kavramı kitap boyunca sistematik olarak anlatılmakta ve ahlak tipleri çeşitli kriterlere göre de sınıflandırılmaktadır. Yazarın kavramları açıklamada kullandığı bu yaklaşımın yanında, kelimelerin etimolojik kökenlerini de belirtmesini okuyucular için olumlu bulduğumu söyleyebilirim. Bunların dışında sosyal bir olguyu ele alırken olaylara ve geçmişte yaşanmış ahlak örneklerine de yer verilmesi kanımca kitaba değer katmıştır.

Kitapta objektif bilgilere ve kaynakçaları ile birlikte sık sık alıntılara yer verilmekte, okuyucu bildiği kavramlar üzerinde dahi bir kere daha düşünmeye sevk edilmektedir. “Vatan, ulus, … , ahlak eğitimi” gibi konular ilk aklıma gelen kavramlardan bazıları. Ancak, kitabın son bölümlerinde ve doğal olarak sonuç kısmında yer alan sübjektif değerlendirmelerin tüm okuyucuların katılacağı ve çözüm önerilerinin herkesin uygulayacağı türden düşünceler olduğunu sanmıyorum. Felsefe, sosyoloji ya da ahlak konusunda uzman olmadığım için de bu önerilerin doğruluğunu ya da yanlışlığını tartışamam, ancak bu ayrıma dikkat çekilmesinin de gerekli olduğunu düşünüyorum.

Ergun UNUTMAZ, 27/05/2013