Kötü Alışkanlıklardan Kurtulup İyi Alışkanlıklar Edinmek için Kolay ve Etkisi Kantılanmış bir Yöntem
Bundan önceki son iki değerlendirmemde, ekonomi ve finans alanındaki kararlarımıza destek verdiğini düşündüğüm, işin psikolojik yanına yönelen kitaplara yer vermiştim. Bunlar arasında Kahneman’ın çalışmaları açık ara en beğendiklerim. Bununla birlikte Thaler, Akerlof, Shiler ve Nassim Nicholas Taleb’in kitapları da çok değerli ve bunlara ilerleyen yazılarda yer vereceğim.
Naval Ravikant’ın Bilgenin Güncesi ve Morgan Housel’in Paranın Psikolojisi kitaplarındaysa dikkatimi çeken ortak bir düşünce vardı: Sevdiğimiz şeyleri, sevdiğimiz kişilerle, istediğimiz zaman yapabilmeyi seçerek mutlu, özgür ve zengin bir yaşam sürebilmek; istemediğimiz şeyleri para için yapmak zorunda kalmamak ve bu hedeflere ulaşabilmek için istek – ihtiyaç ayrımı yanında tasarruf – yatırım anlayışı geliştirmek.
Diğer taraftan bu hedefler kulağa hoş gelse de bunları uygulamak maalesef o kadar kolay değil. Ancak imkânsız da değil. Dolayısıyla bu kitaplardaki fikirlere katkı sağlayacağını düşünerek James Clear‘in Atomik Alışkanlıklar kitabını okumaya karar verdim ve burada da sizlerle notlarımı paylaşacağım.
Öncelikle hoşlanmadığımız kötü alışkanlıkların farkında olsak da bunları bırakmak son derece zorlayıcı olduğu gibi yeni alışkanlıklar edinmek de göründüğünden karmaşıktır. Atomik Alışkanlıklar bu bağlamda faydalı çıkarımlar ve öneriler getiren, listelerle okuyuculara birer şablon da sunan güzel bir çalışma. Ancak hemen baştan uyarayım, yukarıda bahsettiğim davranışsal finans kitaplarıyla bu çalışmayı bir tutmamak gerekir. Ben bu kitabı kişisel gelişim kategorisinde görüyorum ama buradaki bilgileri davranışsal finansa aktarmak da okuyucunun çabasıyla elbette mümkündür. 👌🏻
6 kısım, 20 bölümden oluşan 350 sayfalık bu kitabı okuması keyifli ve kolay. Kitabın iskeletini oluşturan dört bölümü de alışkanlık döngüsü temelinde birazdan özetleyeceğim. Kitap, ilk sayfadan dramatik bir girişle başlıyor ve bu ilk başta biraz iç karartıcı gibi gelse de para, kariyer, mevki, makam ve kartvizit gibi unsurların ne kadar boş olabileceği belki de ancak böyle vurgulanabilirdi. Elbette bu tür başarılar hayatın içinde elde etmek istediğimiz ödüller, ancak daha anlamlı şeylere yönelmek için de ara sıra güçlü bir hatırlatma gerekiyor. Sözü uzatmadan alışkanlıkların ne kadar köklü olduğunu ve değiştirmek durumunda kalırsak nasıl bir süreç izleyebileceğimizi, yeni alışkanlıklarınsa nasıl zahmetli ve özveri isteyen bir süreç gerektirdiğini ilk elden tecrübe etmiş bir kişiden dinlemek de o kadar iyiydi.
“Kötü bir alışkanlığı yenme görevi içimizdeki güçlü bir meşeyi kökünden sökmek gibidir. İyi bir alışkanlığı inşa etme görevi ise narin bir çiçeği günbegün büyütmekten farksızdır.”
Her bölüm gerçek hayattan kısa bir hikâye ile başlıyor ve verilmek istenen mesaj bu hikâyenin paralelinde okuyucuya sunuluyor. Aslında işin özünde iki temel düşünce var ve bunları kitaptaki bir grafikle açıklayayım.
Görsel 2’de yer alan Alışkanlık Döngüsü bir alışkanlık edinmek için gereken dört aşamayı göstermektedir.👍🏻 İlk adımda bir işaret beynimize ulaşarak bir davranışı başlatır. İkinci adımsa harekete geçmemizi sağlayan motivasyon, istek şeklinde nitelenebilir. Aslında istek duyulan şey alışkanlığın kendisi değil, bunun getireceği durum değişikliğidir. Mesela bizi harekete geçiren şey dişlerimizi fırçalamak değil, sağlıklı dişler, temiz bir ağız hissidir. Tabi dişçiye gitmeme korkusuda güçlü bir motivasyon olabilir.🙂 Döngüde üçüncü adım, tepki şeklinde gerçekleştirdiğimiz alışkanlıktır. Son olaraksa bu çaba karşısında elde ettiğimiz ödül gelmektedir.
Görsel 3 bu anlamda yukarıda sayılan alışkanlık döngüsüne bire bir eşleşecek eylemler şeklinde Alışkanlık Sistemi yer almaktadır. İyi bir alışkanlık kazanmak için işaretleri görünür kılarak, istekleri cazip hâle getirmek ve tepkileri kolaylaştırmak gerekmektedir. Böylece ödüller tatmin ediciyse alışkanlık kalıcı olacaktır. Madalyonun diğer yüzündeyse bırakmak istediğimiz kötü alışkanlıklar için işaretleri görünmez kılarak istek duygusunu itici kılmak temel ilkedir. Böylece tepkiler zorlaşacak ve ödül tatmin edici olmaktan çıkacağı için alışkanlıklar zamanla azalacak ya da tamamen yok olacaktır.
İşin güzel tarafıysa kitapta anlatılan düşünceler kilo vermek, işte başarılı olmak veya kitap okuma alışkanlığı için kullanılabileceği gibi finansal piyasalarda uzun vadeli yatırımlar yapmak için gereken disiplini kazanmak ya da günlük alım satım işlemlerinde duygusal kararları engellemek adına sistemli, planlı bir şablon hazırlamak için de kullanılabilir.
Çeviri açısından, kitabın dili akıcı ve anlaşılır. Özgün metindeki kapak tasarımının, renk ve biçimlendirme açısından çeviri metinde de korunması yine yerinde bir karar ve bence başarılı. Her ne kadar birkaç yazım hatası, yabancı kelime kullanımı ve noktalama işareti sorunu olsa da başta çevirmen Sayın Sevinç Seyla Tezcan olmak üzere eserin Türkçe literatüre katılmasından dolayı emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunarım.
Kitaptan fikir verici birkaç alıntı paylaşarak keyifli okumalar dilerim:
“Büyük başarı anları, genellikle büyük bir değişimi dizginlerinden kurtarmak için gerekli olan potansiyeli oluşturan, öncesindeki pek çok eylemin sonucudur. ... Benzer şekilde alışkanlıklar da siz kritik bir eşiği atlayana ve yeni bir performans seviyesinin kilidini açana kadar hiçbir fark yaratmıyor gibi görünür.“
“Alışkanlıklar kendini geliştirmenin bileşik faizidir. Her gün yüzde 1 oranında iyileşmek uzun vadede çok büyük anlam ifade edecektir.“
“Alışkanlıklar gereklidir ama ustalık için yeterli değildir. Ustalık, beceriyi içselleştirene kadar tekrarlayarak ve daha sonra bu yeni alışkanlığı gelişimimizin bir sonraki sınırına ilerlemek için bir temel şeklinde kullanarak odak noktanızı başarının minik bir öğesine daraltma sürecidir.”
“Başarı varılacak bir hedef ya da aşılacak bir bitiş çizgisi değildir. Geliştirilebilecek bir sistem, sonsuza dek iyileştirilebilecek bir süreçtir.”
Ergun UNUTMAZ, 18.08.2023
Atomik Alışkanlıklar – James CLEAR, (Eserin özgün adı: Atomic Habits – An Easy & Proven Way to Build Good Habits & Break Bad Ones) Çeviri: Sevinç Seyla TEZCAN, Pegasus Yayıncılık, İstanbul, Dördüncü Baskı, Eylül 2022.