Büyük Satranç Tahtası

Amerika’nın küresel üstünlüğü ve bunun jeostratejik gerekliliği

Zbigniev BRZEZINSKI [1]

Satranç geçmişim üzerine kısa bir girişin ardından yine bu sayfada satranç alanına ilişkin geleceğe yönelik planlarımdan bahsetmiştim. Bu bağlamda da strateji, aikido ve satranç dünyaları arasındaki grift yapının önemine vurgu yaparak bu kavramların günlük hayatta nasıl birbiri yerine kullanıldığına değinmiştim. Konuyu örneklendirmek için de Richard Luecke’nin şirket hayatı, iş yaşamı ve rekabet üzerine kaleme almış olduğu Strateji adlı eserini tanıtmıştım. Bugün de benzer yapı üzerine inşa edilen ve uluslararası ilişkiler üzerine yazılmış bir kitaba yer vereceğim. 

Kitabın yazarı Zbigniev Brzezinski, Polonya asıllı bir Amerikan vatandaşı olarak siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler üzerine uzmanlaşmış olup strateji alanında oldukça tanınan, saygın bir kişiliktir. Amerikan Başkanı Jimmy Carter’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı olarak  Amerika’nın ve dünya siyasetinin 1980 sonrası döneminin şekillenmesinde, realist stratejileri ile oldukça etkin bir rol oynamıştır.

Kitabın içeriğine gelince, sadece kapak resmi bile ilk izlenim konusunda size yeterince bilgi sunmaktadır. Orijinali 1997 yılında yayınlanan eser, başta büyük güçler olmak üzere tüm dünya ülkelerinin, iç ve dış siyasetlerinin planlanması ve yönetilmesi süreçlerinde dikkat edilmesi gereken stratejik unsurları zengin bir içerikle açıklamaktadır. Finansal sektörün ve ekonomik gücün başat rolü göz önüne alınarak yürütülecek çalışmalarda küreselleşmenin etkisi ve uluslararası bağımlılık derecesi de hesaba katılırsa aslında ne kadar ince bir planlama gerektiğinin altı çizilmelidir. Bu bağlamda bu unsurların  da satranç figürü ile temsil edilip kitabın adının da büyük satranç tahtası olarak konulması şaşırtıcı değildir. Ancak uluslararası ilişkilerin simültane satrançtan farklılaştığı noktalar; kuralların herkes için eşit olmadığı, süper güçlerin üst üste hamle hakkının olduğu ve sürenin eşit ayarlanmaması gibi durumlarda kendini göstermektedir.  

Brzezinski’nin ABD, Rusya, Japonya ve Çin başta olmak üzere Avrasya ve Uzakdoğu analizleri son derece ilginç. Tarihi, coğrafi ve siyasi tahliller haritalar eşliğinde ve oldukça çarpıcı bir biçimde ele alınmış. İlk küresel güç Roma İmparatorluğu ile başlayan yolculuk, sizin kendi planlarınızı şekillendirmenize yardımcı olacağı kadar mevcut sistemin analizini yapabilmenizi ve anlayışınızı genişletmenizi de sağlayacaktır. 

Benim düşünceme göre, strateji sadece satranç, şirket yönetimi ya da siyaset eksenleri üzerinden anlaşılamaz. Strateji, hedefi olan her birey, birim ya da yapının durum değerlendirmesi ile başlayarak, kaynak planlamasından süreç yönetimine uzanan derinlikte yürütülen tüm faaliyetlerin temeli, özüdür. Birini anlamadan diğerine hâkim olunamacağı gibi, biri diğerinden devşirilerek öylece de kullanılamaz. 

Ergun UNUTMAZ, 22.08.2019

[1] Zbigniev BRZEZINSKI (The Grand Chessboard) İnkılâp Kitabevi, İstanbul, Birinci Basım, 2005 (Çeviren: Yelda TÜREDİ).

Simültane Satranç: Bir satranç ustasının birden fazla rakibe karşı, ayrı tahtalarda, ancak aynı zaman diliminde oynadığı, kendi hamlesini tamamlayıp bir sonraki tahtaya geçtiği satranç oynama şeklidir.