Cumhuriyet Nedir?

Atatürk’ün, “En büyük eserim.” dediği cumhuriyet, bir yönetim şeklidir. Egemenlik hakkının belirli bir aileye (monarşi) veya gruba (oligarşi) ait olduğu yönetim biçimlerinden farklı olarak halkın egemenliğinin esas olduğu bir rejimdir cumhuriyet.

Cumhuriyet, 1919 Amasya Bildirisinde yer alan “Milletin bağımsızlığını yine milletin azmi ve kararı kurtaracaktır.” ilkesinin bir yansımasıdır.  “Egemenlik kayıtsız, şartsız milletindir.” şeklinde Meclis’in ve anayasanın temelini oluşturan vazgeçilmez bir değerdir cumhuriyet. 

Tanım olarak da, “Milletin, egemenliği kendi elinde tuttuğu ve bunu belirli süreler için seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kullandığı yönetim biçimi” anlamına gelir. Cumhuriyet kelimesinin kökeni Latince res ve publica kelimelerine dayanmaktadır ve en basit hâliyle “kamuya ait olan şeyleri” ifade eder.

Cumhuriyetin ilanını; tarihi bağlamda, sosyoekonomik ve toplumsal koşullar kadar hukuki ihtiyaçlarla birlikte, etraflıca anlamak gerekir. Yoksa benim burada Nutuk içinden yaptığım alıntılar faydalı bir referans olmakla birlikte bütünlük açısından eksik kalacaktır.

Nutuk’ta, Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 28 Ekim gecesi geç saatte katıldığı toplantıdan bahsederek devam eden görüşmeler sonrasındaki yemek esnasında, “Efendiler, yarın cumhuriyet ilan edeceğiz!” ifadesini kullandığını belirtir. Bu düşünce ve açıklamanın ardından yapılacak duyuru üzerine çalışılır, program belirlenir ve cumhuriyetin ilanı için bir tasarı hazırlanır.

29 Ekim 1923 tarihinde Halk Partisi Grubunda ve Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapılan görüşmeleri müteakip cumhuriyet ilan edilmiş, Gazi Mustafa Kemal Paşa Meclis tarafından ilk Cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir. Aynı gece 101 pare top atışı ile de bu karar bütün ülkeye duyurulmuştur.

29 Ekim Cumhuriyet Bayramı Kutlu Olsun.

Ergun UNUTMAZ, 29 Ekim 2020