Döviz Kuru Gösterimi

Parite Gösterimi Karmaşası Üzerine

Bir ülkenin parasının, başka bir ülke parasına dönüşümünü sağlayan orana döviz kuru (exchange rate) ya da parite adı verilir. Başka bir deyişle döviz kuru, bir birim yabancı para alabilmek için gereken yerli para miktarını gösterir.

Bir örnek kapsamında, sadece iki ülkenin ve bu ülkelere ait para birimlerinin olduğu bir ekonomi düşünelim. Bu ülkeler Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye; para birimleri de sırasıyla Amerikan doları (USD) ve Türk lirası (TRY) olsun. Bu durumda döviz kuru bir birim Amerikan doları almak için gereken Türk lirası miktarını ifade etmektedir. Temel haliyle yukarıda özetlenen döviz kuru tanımı aslında nominal döviz kurunu, (e) açıklamaktadır. Nominal döviz kuru sadece paraların karşılıklı göreli fiyatlarını göz önüne alır. Alış satış masrafları ihmal edildiğinde dolar kuru[1] şu şekildedir:

1 USD = 1,8101 TRY                                                                                                                                     (1)

Bu ifadenin görsel ve basılı medyadaki kısa gösterimi ise şöyledir:

e = USD / TRY                                                                                                                                               (2)

Ancak ne var ki bu ifade teknik olarak hatalıdır. Çünkü yabancı para birimi sürekli 1’e eşit olacağı için paydada yer almalı ve kur değişimi yerli para biriminde olan hareketle ifade edilmelidir. Dolayısı ile doğru gösterim

e = TRY / USD                                                                                                                                               (3)

şeklinde olmalıdır. Böylece,

 e = TRY/USD = 1.8101 / 1                                                                                                                          (4)

ifadesi anlamlı olduğu gibi, döviz kurunun diğer karşılığı olan ters gösterim de anlamlı olacaktır. Çünkü,
1 TRY = 0.5525 USD’ye eşittir.

1/e = USD/TRY = 1 / 1.8101 = 0.5525 / 1                                                                                              (5)

Peki; ‘tüm merkez bankaları, aracı kuruluşlar ve İngiltere dışındaki finansal sektör bunu neden ters şekilde gösteriyor’ diye bir soru gelecek akıllara. Matematiksel olarak gayet açık olan bu gösterim bilinmemekte midir, herkes kullandığı için hiç üzerinde düşünülmemiş midir? Belki ikisinden de biraz var ancak cevap basit aslında: Güçlü ve zayıf bir parite eşleşmesinde virgülden sonraki sıfırlardan kurtulmak. Gösterim konusundaki bu detayı bilmekte fayda olduğunu düşünüyorum.

Ergun UNUTMAZ
Ekonomist