Ekonomi Politika Strateji 09
Nisan 2020
DEĞERLENDİRME VE GÖRÜŞLER
Bir süredir uzun makaleler, haberler ve röportajlarda yer alan gelişmeleri satır başlıkları şeklinde özetleyerek hazırladığım ve her ayın ilk gününe yetiştirmeye çalıştığım; Google aramalarında ilk sıralarda gelen, Ekonomi Politika Strateji Raporlarımın düzenli takibini yapan bir grup var, ancak ilk defa okuyanlar için kısaca belirtmek isterim ki bu rapor aslında bir anlamda uzun vadeli yatırım stratejimin temelini oluşturmak üzere, küresel gelişmeleri izleyen; odak noktası olarak da daha ziyade finansal ve emtia piyasalarını etkileyen olayları öne çıkaran kişisel bir özettir. Tarafsız bir şekilde, saygın basın kuruluşlarında yer alan haberlere dayanarak not ettiğim bilgilerden oluşan rapor, aşağıdaki beş soruya cevap aramaktadır:
Gelişme
Sebep / Sonuç
Beklenti / Strateji
Geçen Ay Neler Oldu?
Neden Oldu?
Bu Ay Neler Olabilir?
.
Hangi Etkileri Meydana Getirdi?
Nasıl Bir Strateji İzlemeli?
Öncelikle geçen ayın raporunda yer alan öngörülerin tutarlılığını kontrol etmekte fayda var.
…. “Üretim zincirindeki aksamlar ve talep cephesinde yaşanan ani duruşlar, süre uzadıkça daha ağır tahribatlara yol açabilir. Bunun için de gerekli önlemlerin ivedilikle ve sağ duyulu bir şekilde alınması gerekmektedir. Biyoloji, tıp ve virüsle ilgili teknik konuları uzmanlarına bırakarak, benim kişisel tahminimi belirtmem gerekirse; Nisan ayının ikinci haftası sonunda kayıp oranlarında rakamsal olarak zirveleri göreceğimiz, ancak bunun devamında iyi günlere doğru tedrici bir şekilde ilerleyeceğimiz yönündedir.” ….
Başta Amerika ve Avrupa merkez bankalarının Mart ayında acil toplantılar ile faiz oranlarını aşağı çekmesi ve parasal genişlemeye gitmesi yanında maliye politikasının destekleri ile finansal piyasalar Nisan ayını olumlu geçirmiştir. Bu gelişmelerin reel ekonomiye yansıması ise henüz net bir şekilde görülmemiştir. Hatta ilk çeyreğe ilişkin büyüme rakamları tedirgin edici şekilde düşük seviyelerdedir.
Yukarıdaki kişisel tahminimdeki yanılma payı ise düşük bir sapma ile gerçekleşmiştir. Aşağıda, John Hopkins Üniversitesi tarafından yayınlanan toplam onaylanmış olayların ve ölümle sonuçlanan olayların dağılımı ülkeler bazında gösterilmektedir. Sağ alt köşede ise günlük olay sayısı 25 Ocak tarihi itibarıyla sunulmaktadır. Bu grafikte 12 Nisan’da en yüksek sayının görüldüğü ve eğrinin düzleştiği görülmektedir.
Logaritmik olarak incelendiğinde de Mayıs ayı başında en üst değerlere ulaşılacağı anlaşılmaktadır. Her ülkenin durumu ve uyguladığı tedbirler farklı olsa da genel olarak tekrar faaliyetlere dönme çabaları başlamıştır. Kısmi açılma ile başlayacak süreçte, yapılan projeksiyonlara göre Haziran Temmuz gibi ikinci bir dalganın gelebileceği beklense de tedavi edici ve önleyici tıbbi gelişmeler de tüm hızıyla devam ettiği için, sürece daha iyimser yaklaşılmaktadır. Ülke-bölge bazlı notlarım ise şu şekildedir:
ABD
Covid-19 nedeniyle durma noktasına gelen üretim ve düşen PMI verileri, işsizlik sayısında dramatik artış, durgunluk kaygıları ve beklentilerdeki bozulma nedeniyle FED’in açıkladığı destek paketi 3 trilyon dolar seviyesine ulaştı.
ABD’de yüz yılda yaratılan emisyon hacmine iki gecede ulaşılması enflasyon kaygılarını beslese de bu bugünün problemi değildir. Ancak ilerisi için şimdiden bir kenera not düşülmelidir.
Birleşik Krallık
Başbakan B. Johnson’ın Covid-19 testi pozitif çıkmış, evde tedavisi sürerken hastaneye yatışı tedirginlik yaratmıştı. Görevine dönmesi ile yaptığı açıklamada ise ekonomiyi tekrar açmak için gerekli şartlara değinmiştir.
Bulaşma ve ölüm oranlarında düşüş, ikinci dalganın etkisini azaltacak tedbirler, sağlık sisteminin işleyişi ve kapasitesi üzerine önlemler bunlar arasında ilk sayılanlardır.
Avrupa
AB Komisyonu, kabul ettiği bankacılık paketi ile işletmelere ve hane halkına mali destek sağlamak için yasal düzenlemeyi gerçekleştirmiştir. Hâlihazırda €750 milyar üzerinde destek açıklansa da 4 Mayıs’ta başlayacak konferans ile toplam €7,5 milyar değerinde bir fon hedeflenmektedir.
Her ne kadar Birlik içerisindeki ülkelerin mali güçleri ve bütçe dengeleri farklılık gösterse de krizin başlangıcına göre daha yüksek bir dayanışma görülmektedir. Krizleri, dönüşüm fırsatı olarak gören AB’nin işi bu sefer zor görünmektedir.
Türkiye
Ekonomik tedbirler yanında Merkez Bankasının başta faiz indirimleri olmak üzere sağladığı destekler krizin etkilerini yumuşatsa da işsizlik oranlarında artış ve büyüme rakamlarında düşüş görülmektedir. Nisan ayında 640 ile oldukça yüksek CDS primi seviyeleri görülmüştür. Gelişmekte olan ülkelerden sermaye çıkışı yabancıların borsadaki payını azaltmak yanında kur üzerinde baskı ve borçlanma ihtiyacında da sıkıntılar getirmektedir.
Merkez Bankası rezervleri, dış borç miktarı ile borçlanma imkânları çerçevesinde kur seviyesi yakından takip edilmelidir. İmkânsız üçlü teorisinin sınırlarının nerede başlayıp nerede bittiği test edilmektedir. Turizm ve ihracat gelirlerindeki düşüş ile üretim ve maliyet yapısı da yakından izlenmelidir.
Petrol
OPEC+ ülkelerinin üretim kısıntısı konusunda anlaşamaması ile başlayan ve fiyat savaşı ile devam eden süreçte tarihi bir ilki de yaşamış olduk. Talebin çok düşük olması, arz fazlası ve stoklama olanaklarının tükenmesi nedeniyle 20 Nisan tarihinde Mayıs vadeli WTI türü petrol fiyatı eksi değerleri gördü.
Spot piyasadan farklı olarak vadeli sözleşmelerde kısa pozisyonların kapatılmasına ilave olarak uzun pozisyonların da kapanmasının etkisi olsa da (long squeeze) üretimin hangi noktaya geldiğini işaret ettiği için önemli bir ayrıntı.
İlave kısıntılar ve toparlanma eğilimi ile birlikte fiyat yükselecektir, ancak spekülatif ataklar Haziran vade için de yaşanabilir.
Temennilerimde ise bir değişiklik yok:
Bu zor günleri en kısa sürede geride bırakacağımız, bir kahve içiminin ve sosyal hayatının renklerinin ve seslerinin birbirine karıştığı güzel günlere bir an önce geçebileceğimiz günlerin ümidiyle, sağlık ve başarı dilerim.
Ergun UNUTMAZ, 02.05.2020