Ekonomi Politika Strateji 11

Haziran 2020

DEĞERLENDİRME VE GÖRÜŞLER


Søren Kierkegaard’ın “Hayat, geriye bakarak anlaşılır, fakat ileriye doğru yaşanmak zorundadır.” sözünün biz ekonomistler için biraz daha fazla anlam ifade ettiğini düşünüyorum. 

“Dip noktasını bulduk mu, burası zirve mi, trend noktasının neresindeyiz?” gibi sorulara herkesin muhakkak kendince bir cevabı var. Finans dünyasında yatırım yapıyorsa olmalı da zaten. Cevabın kalitesini belirleyen ise geçmiş veri setinden çıkarılan anlamda ve geleceğe yönelik tahminin gücünde yatmaktadır; sonuçlar ise doğal olarak bakış açısına göre farklılık gösterecektir. Bu anlamda uzun vadeli yatırım stratejimin temelini oluşturan Ekonomi Politika Strateji Raporlarımın şimdiye kadarki performansından kendi adıma oldukça memnunum.

Bu rapor, küresel gelişmeleri izleyen; odak noktası olarak da daha ziyade finansal ve emtia piyasalarını etkileyen olayları öne çıkaran kişisel bir özettir. Tarafsız bir şekilde, saygın basın kuruluşlarında yer alan haberlere dayanarak not ettiğim bilgilerden oluşan değerlendirmeler, aşağıdaki beş soruya cevap aramaktadır:

Mayıs ayı raporundaki genel düşüncemde bir değişiklik olmadığı için dilerseniz oradan kısa bir alıntı ile başlayalım:

“Teknolojinin getirdiği yenilikler ve uzaktan erişim sayesinde eğitim, eğlence, ticaret ve hizmet sektörünün bazı birimlerinde işlerin eskisine göre (belki de) daha etkin bir şekilde yürüdüğünü söyleyebiliriz. Ancak imalat, üretim, turizm ve café-restoran işletmeciliği gibi alanlarda süreç biraz daha yavaş ve temkinli ilerlemektedir. Haziran ayında bu sektörlerin de devreye girmesi ile hayat yeni normalde devam edecek gibi. Asıl merak edilen, bunların Temmuz ayı gibi ikinci bir dalga getirip getirmeyeceği ve aşı konusunda o noktaya kadar ne hızda ilerleneceği.”

Haziran ayının sonlarına doğru aşı ile ilgili pozitif gelişmeler de yaşandı nitekim, ancak unutmamak gerekir ki aşı bulunsa bile seri üretime geçip yaygınlaşmasına kadar çok uzun bir süre olacaktır. Diğer taraftan ay sonunda artış gösteren olay sayısı ve Covid-19 kaynaklı ölümler ikinci bir dalganın başlangıcı olabilir mi endişesi ile tedbirler bir kere daha gözden geçirilecektir.

Haziran ayı da aslında ekonomik olarak göstergelerin düzeldiği, hatta finansal piyasalardaki fiyatlamaların reel ekonomiden ve haberlerden ayrılarak soluksuz yükseldiği bir ay oldu. Bunda yukarıda belirtilen pozitif faktörlerin yanında, büyük merkez bankalarının parasal politikaları yoğun ve hızlı kullanması, bütçesel anlamda gücü yeten ekonomilerin mali desteklerde bulunması elbette önemliydi. 

Ancak göz ardı edilmemesi gereken bir değişken daha var ki, buna dikkat etmek gerektiğini düşünüyorum. Sermaye piyasalarında işlem yapmak için yeni açılan hesap sayısı ve piyasalara katılan yeni aktörlerin sayısındaki ciddi artış. Bu grubun kısa sürede elde ettikleri muazzam kârlar, risk yönetimi, ekonomi ve finans konusundaki birikim ve tecrübenin sorgulanması bir kenara katılımcı sayısının katlanarak artmasına neden olmaktadır.

Daha ilginci ise bu aktörlerin, değer yatırımı ile öne çıkan büyük yatırımcıların ve şirketlerin zorlandığı, büyük fonların dev zararlar yazdığı, hedge fonların tasfiye sürecine girdiği ve yeni fon katılımlarının istikrarlı bir şekilde düşüş trendi içinde olduğu bir dönemde bu tür getiriler elde etmesidir. Bireysel olarak başarılar olabilir, ancak bunun sistemik olarak tehlikeli bir süreç olduğu kanaatindeyim. Özellikle de parasal genişlemenin yan etkisi olarak borçlanma imkânları risk yönetimi olmaksızın sermaye piyasalarında değerlendiriliyorsa.

Son beş yıl içinde BIST’te yurt dışı yerleşiklerin aralıksız net satımları sonrası hisse senedi stok değerinin de yüzde 50’nin altına geldiğini ve aynı zaman aralığında BIST 100 Endeksinin yeni açılan bu hesaplar ve yerli sermaye ile yüksek seviyelere çıktığını da aşağıdaki grafikten görebiliriz.

Bununla birlikte, karamsar değilim ve piyasalarda global bir düzeltme sonrasında yönün daha sağlıklı ve yavaş bir şekilde yukarı yönde olduğunu düşünüyorum. Bunun anlamı da V değil, ikinci dibi daha yukarıda olan W şeklinde bir toparlanma beklentimdir. Sözü uzatmadan Haziran ayında yaşanan gelişmeleri ülke ve bölge bazında hızlıca şöyle sıralayabiliriz: 

Ergun UNUTMAZ, 03.07.2020