Esas ve Net Faaliyet Kârı

Herkese merhaba,

Değerleme ve Finansal Tabloların Yorumlanması kitaplarının çevirilerini yapmak zaten niteliği gereği kendi başına zorlu bir süreçti, bir de bunun üzerine literatürde ve uygulamada farklı kavramlar olunca işler hepten karmaşık oluyor. O yüzden bu konularda da elimden geldiğince anlaşır bir temel oluşturmak için farklı yazılarda değişik konuları hem teorik hem de uygulamaya dönük yönleri ile ele aldım. Bu konudaki eğitimlerin ve kitapların bir kısmını inceleyerek görüşlerimi de yine detaylı olarak aktardım. Bu yazıların bir bölümünü de Finansal Tablolar Üzerine başlığı altında bir arada tutmaya çalışıyorum, ama her özgün konu için de ayrı bir başlık açmamı gerektiren sebepler var. O yüzden sayfalar arası gidiş gelişler için şimdiden kusura bakmayın.

Gelelim bugünkü yazımıza. Sıklıkla karıştırıldığını gördüğüm ya da aynı anlama geliyormuş gibi kullanılan iki kavram üzerine notlarımı bu vesile ile sizlerle de paylaşmak istedim ve aşağıdaki kavramları mercek altına aldım.

Esas Faaliyet Kârı nedir?
Net Faaliyet Kârı nedir?
Bunların farkı nedir ve bunlara ilişkin değerleri nereden, nasıl elde edebilirim?

ESAS FAALİYET KÂRI

Öncelikle bu konunun özünde basit olmakla beraber kullanımdaki özensizlik, farklı hukuki uygulamalar ve piyasadaki kişi ve kurumların sunduğu tablolar ve çalışmalar kapsamında oluşturulan kavramlar nedeniyle yanlış anlaşılmalar olmaktadır. Hesaplama detayı da sunulmadığında kullanıcılar sunulan değerden ne anlamaları gerektiği noktasında sıkıntıya düşmektedir. Bu nedenle ilk başta Gelir Tablosu başlıklı yazımı ve bu karmaşanın başka bir gerekçesini okumanızı öneririm. Zaten ben de bu yazıda aynı tablo üzerinden gideceğim.

Ama önce güncel düzenlemeler eşliğinde net bir tanım ortaya koyalım ve sonra bunu uygulama ile anlatırız:

ESAS FAALİYET KÂRI: Bir işletmenin, “Brüt Satış Kârı”ndan “Faaliyet Giderleri” toplamının düşülmesi ile elde edilen değerdir.

“Faaliyet Giderleri” ise temel olarak üç başlık altında sınıflandırılır. Bunlar sırasıyla şöyledir:

– Genel Yönetim Giderleri
– Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri
– Araştırma ve Geliştirme Giderleri

Yukarıda belirttiğim bu giderlere ilişkin amortisman ve itfa giderleri ile çalışanlara sağlanan faydalar da dâhildir. Bir de esas faaliyetlerle ilişkili olmakla birlikte yukarıdaki üç sınıflandırmayada girmeyen “Esas Faaliyetlerden Diğer Gelirler ve Giderler” de bu bölümde toplanarak “Faaliyet Giderleri” kalemini oluştururlar. Ancak klasik ve güncel uygulamada tanımlamaya ilişkin sorunlar olduğu için buna sonra değineceğim. Şimdi önemli olan mantığı anlamaktır.

Peki “Brüt Satış Kârı” nedir? Hemen onu da cevaplayalım:

BRÜT SATIŞ KÂRI: “Yurt içi satışlar” ve “Yurt dışı satışlar” bir işletmenin “Brüt Satışlar” toplamını oluşturur. Bu kalemden “Satış İndirimleri” ve “İadeler” düşüldükten sonra da “Net Satışlar” değerine ulaşırız. Bu tutardan “Satışların Maliyetini” düştüğümüzde “Brüt Satış Kârı/Zararı” toplamını elde ederiz.

NET FAALİYET KÂRI

NET FAALİYET KÂRI: Esas Faaliyet Kârı değerine ulaştıktan sonra işimiz kolaydır aslında. Bu tutardan işletmenin “Esas Faaliyetlerden Diğer Gelirler ve Giderler” değerini netleştirdiğimizde elde ettiğimiz sonuç bize net faaliyet kârını verir. İkinci bir yol ise brüt satış kârından doğrudan üç temel faaliyet gideri kalemini düşmektir. İki yol da aynı sonucu verecektir.

İlk yöntemin seçilmesi durumunda işletmenin esas faaliyetlerden kaynaklanmakla birlikte, esas faaliyetlere ilişkin yukarıda sayılan üç ana kalem kapsamına girmeyen gelir ve giderler düşülmelidir. Örneğin, hasılat tanımını karşılamayan kazançlar, satışların maliyetine girmeyen kayıplar, yatırım ve finansman faaliyeti kapsamına girmediği için esas faaliyet kapsamında değerlendirilen faaliyetlere ilişkin gelir ve giderler Sermaye Piyasası Kurulunun, Finansal Tablo ve Dipnot Formatları Hakkındaki Duyurusunda bu şekilde geçmektedir.

Net Faaliyet Kârı bir işletmenin kur farkından veya yukarıda belirtilen diğer kalemlerden etkilenmeyen, faaliyetlere daha çok odaklanan bir göstergesi olduğu için önemlidir. Ancak bunun yabancı kaynaklarda EBIT (Earnings Before Interest and Tax) olarak geçen yani FVÖK (Faiz ve Vergi Öncesi Kazançlar) yerine kullanılmasına dikkatli yaklaşmak gerekmektedir. Bu konuda ayrıca hazırlayacağım bir yazı daha açıklayıcı olacaktır.

Şimdi bu detaya girmeden anlatılanları tablolar eşliğinde sayılarla inceleyelim.

UYGULAMA

“Yurt içi satışlar” ve “Yurt dışı satışlar” bir işletmenin “Brüt Satışlar” toplamını oluşturur. Bu kalemden “Satış İndirimleri” ve “İadeler” düşüldükten sonra da “Net Satışlar” değerine ulaşırız. Bunları klasik sistemdeki tabloda (FT004 – TrAINC) kısmen basitleştirerek gösterdim. Dolayısı ile EDU GmbH şirketi için başlangıç değerimiz 31 Mart 2021 tarihinde 1,6 milyar TL’dir. Bu tutardan “Satışların Maliyetini” düştüğümüzde “Brüt Satış Kârı” 1 milyar TL olmuştur.

“Genel Yönetim Giderleri”, “Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri” ve “Araştırma Geliştirme Giderleri” toplamı aynı tarih için 390 milyon TL’dir. Bir de bu üç kategoride yer bulamayıp yine de esas faaliyetlerden kaynaklanan 50 milyon TL’lik (gelirlerden giderlerin düşüldüğü) net gelir daha vardır. O hâlde “Faaliyet Giderleri” toplamı 340 milyon TL’dir. (Dikkat: Önceli tablodaki 400 milyon TL değeri, 60 milyon TL’lik Amortismanın da gider olarak kabul edilmesiyle hesaplanmıştı, ancak amortisman giderleri Gelir Tablosunda bu şekilde yer almadığı gibi işaret de eksi olarak gösterilmemektedir. Daha fazla karışıklığa yol açmaması için şimdilik tablodan bu satırı çıkardım, ancak bu konuya FAVÖK hesabı yazısında ayrıca döneriz.) İşte “Brüt Satış Kârı” toplamı olan 1.000 milyon TL’den 340 milyon TL tutarındaki faaliyet giderleri toplamını düşersek “Faaliyet Kârı” olarak 660 milyon TL değerine ulaşırız. “Esas Faaliyet Kârı” işte bu değere yeni uygulamada verilen isimdir. Hesaplama aynı olmakla beraber adlandırma değişmiştir. Aşağıda yeni sistem anlatılırken görülecektir.

“Net Faaliyet Kârı” ise yukarıda belirtilen 50 milyon TL’lik netleştirilmiş “Diğer gelir ve giderlerin” faaliyet kârından düşülmesi işlemidir. Yani Faaliyet Kârı olan 660 milyon TL’den söz konusu 50 milyon TL’lik (kur farkı gibi bir geliri) düşersek Net Faaliyet Karı değeri olarak 610 milyon TL’ye ulaşırız. (Bu değer yukarıdaki tabloda yer almamaktadır.)

Tabi tüm bu anlatılanlar 2003 yılındaki düzenlemeler öncesi, “klasik” olarak adlandırabileceğimiz öğretiler kapsamında bilgilerdir. Tüm muhasebe kitapları, eğitim videoları ve finansal uygulama platformları da bu temelleri esas almaktadır. Ancak Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına uyum kapsamında ve bugün büyük şirketlerin finansal tablolarına baksanız ilk tablodaki kalemleri bulamazsınız. Bunun yerine “güncel” olarak eklemiş olduğum tarzda tablolar karşınıza çıkacaktır.

Peki fark nerede? Aslında işin özünde çok da köklü bir değişiklik yok, ancak gerek isimlendirme gerekse de şekil olarak değişiklikler var. Bunları sizler de olabildiğince takip edebilesiniz diye yine EDU GmbH şirketi üzerinden ve aynı sayısal değerlerle örneği korumaya çalıştım.

Bu tartışma kapsamında ilk dikkat etmeniz gereken nokta yukarıda dikkatinizi çektiyse “Faaliyet Kârı” kaleminin artık “Esas Faaliyet Kârı” olduğudur. İkinci bir nokta ise “Yatırım” ve “Finansman” kalemlerine ilişkin yapılmış olan düzenlemedir. Bunun yanında “Finansman Geliri (Gideri) Öncesi Faaliyet Kârı (Zararı)” başlığı da bağımsız ve net bir şekilde oluşturulmuştur.

ÖRNEK OLAY

Son olarak bir de gerçek bir şirketin Gelir Tablosuna bakalım. Şimdiye kadar çok sayıda şirketi zaten tarafsız bir şekilde örneklerde kullandım ve yine son örnek olan Arçelik (ARCLK) şirketi üzerinden gidelim. Aşağıdaki gelir tablosunun formatı güncel olarak isimlendirdiğim biçimdedir ve “Brüt Kâr” tutarından “Faaliyet Giderleri” kalemini düşersek “Esas Faaliyet Kârı” olarak 1.678 milyon TL değerine ulaşırız.

İşte bu noktada “Esas faaliyetlerden diğer gelir ve giderleri” (890 – 750) netleştirerek 140 milyon TL’yi Esas Faaliyet Kârından düşersek 1.538 milyon TL tutarına ulaşırız. Zaten İş Yatırım‘ın sitesinde yer alan ve aşağıya eklediğim Mali Tablo kısmında da “Net Faaliyet Kârı” olarak gösterilen (mavi ile işaretlediğim) sonuca ulaşırız. Tam da bu noktada ücretsiz bir şekilde önemli verilere bizlere ulaştıran İş Yatırım’a teşekkürlerimi sunar; kendilerinin de bu yazıda anlatılan bilgiler kapsamında “Faaliyet Kârı” – “Esas Faaliyet Kârı” ifadesi başta olmak üzere diğer güncellemeleri de yapmaları konusunda ilgilerini beklediğimi belirtmek isterim. Benzer bir durumu Borfin‘e de ilettiğim hâlde herhangi bir geri dönüş yapılmadığını ayrıca aktarırım. Bu tür platformlar yatırımcıların güvenerek dikkate aldığı, dolayısıyla yanlışlıkların düzeltilmesinin önem arz ettiği yerlerdir. O yüzden bu kurumlar düzeltirse diğer platformlar da bu yanlıştan dönmek konusunda uyum gösterecektir. Kaldı ki önerilerim sadece bu kavram için değil Bilanço, Gelir Tablosu ve Nakit Akış Tablosu kavramları için de geçerlidir. Aksi durumda yarısı klasik yarısı güncel karma bir metin içinde bilgi kirliliğine maruz kalırız.

Tekrar hesaplamaya dönersek bu noktada eğer aradaki fark büyükse ya da esas faaliyetlerden diğer gelir ve giderlerin ne olduğunu merak ediyorsanız dipnotlar üzerinden araştırma yaparak bu sayıların izini sürebilirsiniz. Arçelik örneğinde söz konusu sayıların detayı için bilgileri aşağıya ekliyorum.

Ancak tekrar belirteyim birçok şirketin Esas ya da Net Faaliyet Kârı toplamları dışında faaliyet dışındaki gelirleri ve giderleri de benim için önemlidir. Bu yüzdenden de ben şirketlerimin temel olarak faaliyetlerinden ve sürekli bir şekilde kâr etmelerini isterim. Faaliyet dışı geçici kârların kısa vade dışında bir etkisi olmadığı kanaatindeyim.

Başarılar dilerim.

Ergun UNUTMAZ, 08.05.2021

Bu noktada şunu da belirtmek isterim ki, benim SMMM, YMMM, CFA ya da Doktora gibi herhangi bir başka ad altında muhasebe üzerine uzmanlık belgem yoktur. Bilgimin kaynağı yaptığım araştırmalar, okumalar ve uzmanların görüşlerinden edindiğim fikirlerdir.

Dolayısı ile de bu konunun uzmanlarına ve çalışmalarına saygı duymakla beraber maalesef şimdiye kadar yorum olarak da yer verdiğim çalışmaların büyük çoğunluğunda hatalar olduğunu ve söylediğim noktalara dikkat edilmediğini görüyorum. Zaten temel analiz konusunda eğitim arayışında olan kişilerin bir de böyle kavram kargaşası yaşamalarına üzülüyorum. Eğer hatalarım varsa lütfen uzmanlar düzeltsinler ve iyi bir kaynak varsa da önersinler. Okumak, öğrenmek isterim.