Para Politikası 26

Yılın ilk yarısı geride kalırken Haziran ayında merkez bankalarının para politikası toplantıları ve enflasyondaki yapışkanlık beklentileri yeniden şekillendirdi. Her ne kadar daha önceki yazılarımda “FED pivot beklemeyin, veri setinin ve gelişmelerin böylesi bir eylem için ciddi bozulması gerekir.” şeklinde görüşlerimi tekrar etmiş olsam da piyasada beklenti faiz indirimlerinin sırada olduğu şeklindeydi. Oysa enflasyondaki düşüşün yavaşlaması, çekirdek enflasyonun hâlâ katı ve güçlü seyri yanında enerji, gıda fiyatlarındaki riskler merkez bankalarını sert açıklamalara yöneltti. Ancak bir taraftan da zirvenin görülmüş olacağı ve sınırlı artış düşüncesiyle piyasalar bunu da alım fırsatına çevirmekten kaçınmadı. Yazının devamında kararlara bakarız, ancak faiz indirimi için resesyonun sert bir şekilde yaşanması ya da likidite krizinin farklı bir boyutla görülmesi gibi önemli olaylar gerekir ki bunları hiç dilememek yeğdir.

FED – Haziran 2023

ABD Federal Rezerv Bankası (FED), politika faizini 14 Haziran tarihli toplantıda sabit tuttu.

FED Başkanı Jerome Powell enflasyonla kararla mücadelenin süreceğini belirterek sıkı para politikasına devam edileceğini defalarca aktarmıştı ve bu kez söylemler biraz daha gerçekçi etki buldu. Bankacılık sisteminin güçlü ve dayanaklı olduğuna vurgu yapılan metinde daralan kredi koşullarının hane halkı ve işletmeler aracılığıyla ekonomi üzerinde belirtilerinin görüleceği de yer alıyordu.

Böylece politika faizi (Fed Funds Rate: Kırmızı %5,08) ile alt ve üst bantlar için (beyaz ve mavi) değerler Grafik 1’de görüldüğü gibi gerçekleşti. Turkuaz sütunlarsa toplantı tarihlerinde alınan ve en son kararın işlendiği faiz patikasını göstermektedir. Son durumda politika faiz bandı yüzde 5,00 – 5,25 aralığındadır.

Grafik 2’deyse manşet enflasyon (beyaz) ve çekirdek enflasyon (mavi) açısından eğilime yer vererek sarı sütunlarla da politika faizindeki değişimleri yansıttım. Geçen senenin aynı ayına göre manşet enflasyonun yüzde 4,1 ve çekirdek enflasyonun yüzde 5,3 seviyesindeki hareketi zirvenin geride kaldığını işaret etse de yüzde 2 şeklindeki enflasyon hedefinin hâlâ üzerinde olunması Powell’ın konuşmasında özellikle vurguladığı bir gerekçe. Enerji ve gıda fiyatlarındaki oynaklığın dışlandığı çekirdek enflasyon son üç aydır manşet enflasyonun üzerinde yer alıyor.

ABD Enflasyon Gelişmeleri konusunda hazırladığım akışa bağlantı üzerinden;
Son toplantının tam metnineyse Federal Rezerv Sistemi Yönetim Kurulu sitesinden ulaşabilirsiniz.

ECB – Haziran 2023

Enflasyon dinamikleri açısından enerji kaynaklı maliyet artışına daha fazla maruz kalan Avrupa’da en azından bu cephedeki gelişmeler olumluydu. Mayıs ayında manşet enflasyon (beyaz) geçen senenin aynı ayına göre yüzde 6,1 seviyesinde gerçekleşti ve Grafik 3’de yer verdiğim şekilde bunun içinde enerjinin (mavi) payı geçen ay, uzun süre sonra ilk defa eksiye dönmüştü. Sanayi üretimi ve enflasyon dinamikleri açısından düşen maliyetler anlamında sevindirici bir gelişme. Ancak gıda ve hizmetlerdeki güçlü seyir bir faiz artışını daha gerekli kılıyor gibi.

Tabi bu noktada ECB’nin FED’in gerisinden geldiğini ve talep enflasyonu yanında maliyet enflasyonu altında bir denge gözettiğini de hemen vurgulamakta fayda var. Hatta bazı değerli isimlerin ECB’nin ekonomiyi gereğinden fazla daraltma riskine sürüklediği görüşüne de hak vermek gerekiyor. Önce verilere bakalım.

Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde’ın başkanlığında ECB, 15 Haziran tarihli toplantıda, politika faizini 25 bp arttırmıştır. Grafik 4’te bu artış sonrası yüzde 4,00 şeklinde oluşan politika faizi ve yıllık enflasyon oranları görülmektedir. Öncü veriler, Haziran ayında manşet enflasyonun (beyaz) yüzde 5,5 ve çekirdek enflasyonun (mavi) yüzde 5,4 şeklinde geleceğini göstermektedir. Finansal istikrarla fiyat istikrarı arasında bir ödünleşme olmadığı görüşü kararlarla desteklenmeye devam ediliyor, ancak kredi kullanımı ve kâr marjlarındaki düşüş sınırlara geldiğimizi de işaret ediyor. Üçüncü çeyrekte bir 25 bp’lik artış belki döngünün son artışı olabilir.

Grafik 5’teyse sütunlarla politika faizindeki değişimleri; çizgilerle de mevcut durumdaki faiz oranlarını gösterdim. Malum ECB üç farklı politika faizi kullanıyor ve bunlardan asli olan faiz oranını beyaz renkle gösterdiğim. Son değişiklikle Temel Yeniden Finansman İşlemleri Faizi yüzde 4,00 seviyesine gelmiştir. Mevduat Olanağı Faizi (kırmızı) yüzde 3,50 seviyesine çıkarken Gecelik Borç Verme Olanağı Faizi (mavi) yüzde 4,25 olmuştur. ECB’nin yıl sonu enflasyon hedefi ise yüzde 2,00 düzeyindedir.

Avro Bölgesi için izlediğim Enflasyon notlarıma bağlantı üzerinden;
Para Politikası kararına ECB’nin resmî internet sitesinden ulaşabilirsiniz.

BOE – Haziran 2023

İngiltere Merkez Bankası (BOE), politika faizini 22 Haziran tarihli toplantıda 50 baz puan (bp) arttırdı.

Toplantıda, enflasyonda beklenen gerileme yanında iş gücü piyasası, büyüme ve finansal sıkılaşma risklerine dikkat çekildi. Son artışla politika faizi yüzde 5,00 seviyesine yükselmiş oldu. Grafik 6’da turkuaz renkli sütunlar ilgili tarihlerdeki toplantılarda alınan faiz kararlarını, kırmızı çizgi ise politika faizini göstermektedir.

Enflasyon bakımından yıllık yüzde 11,1’lik zirvenin ardından Mayıs ayında manşet (beyaz: yüzde 8,7) ve çekirdek (mavi: yüzde 7,1) enflasyon kalemlerini Grafik 7’de gösterdim. Grafiğin alt kısmındaysa politika faizini sarı sütunlarla işaretledim. Enflasyon yükselmeye başladığında arttırılan faizler enflasyonun düşüş sürecinde de devam ettirilmektedir. Ancak burada da beklenti bu yılın ikinci yarısında hızlı bir düşüş ve enflasyon hedefi olan yüzde 2’nin 2024 sonunda yakalanabileceği yönündedir. Dolayısıyla 25 bp’lik bir artış ihtimaline pay bırakarak faiz artış döngüsünün sonlarına yaklaştığımızı düşünüyorum.

Birleşik Krallık için izlediğim Enflasyon notlarıma bağlantı üzerinden;
Para Politikası kararına BOE’nin resmî internet sitesinden ulaşabilirsiniz.

CBRT – Haziran 2023

Seçim sonrası kabinede dikkat çeken iki önemli değişiklikten biri Sayın Mehmet Şimşek’in Hazine ve Maliye Bakanlığı görevine gelmesiyken diğeri de Sayın Hafize Gaye Erkan’ın Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanlığı görevine başlamasıydı. Rasyonel politikalara dönüş mesajıyla yönetilen süreçte Sayın Erkan başkanlığında ilk toplantı 22 Haziran tarihinde gerçekleşti.

Son üç toplantıda yüzde 8,50 seviyesinde tutulan politika faizi bu toplantıda, 650 baz puanlık ciddi bir artışla yüzde 15,00 seviyesine yükseltilmiştir. Buna rağmen piyasa beklentileri ve şartların gereğinin çok altında kalan bu oran ve yapısal sorunlar Türk lirasında değer kaybıyla sonuçlanmıştır.

Para Politikası Kurulu Toplantısında, politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı Grafik 8’de kırmızı çizgiyle görüldüğü gibi yüzde 15,00 seviyesindedir ve turkuaz renkli sütunlar ilgili tarihteki toplantılarda alınan faiz kararlarını belirtmektedir.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Tüketici Fiyat Endeksi verileri ise 5 Haziran 2023 tarihli son veriyi kapsayacak şekilde Grafik 9’da gösterilmektedir. Bir önceki yılın aynı ayına göre manşet enflasyon (beyaz) Mayıs ayında yüzde 39,6 olarak gerçekleşmiştir. Bu düşüşte seçim öncesi doğal gaz için yapılan fiyat düzenlemesinin “sıfır” kabul edilerek hesaplamaya dâhil edilmemesinin etkisi de vardır. Çekirdek enflasyon (mavi) ise yükseliş göstererek yüzde 46,6 seviyesine çıkmıştır. Sol eksende gösterilen ve grafiğin altındaki kırmızı çizgi ise yüzde 5’lik enflasyon hedefidir.

Grafik 10’da ise merkez bankalarının para politikası kararları ve bunun enflasyona etkileri karşılaştırmalı olarak izlenebilir. 2022 yılı Haziran ayından 2023 Haziran ayına kadar geçen bir yıllık süreçte FED, ECB, BOE ve TCMB politika faizleri ile ilgili ülkelerdeki manşet enflasyonun farkı aşağıdaki gibi şekillenmiştir. Türkiye’de eksi yüzde 76,51 gibi derin bir farktan sonra yapılan son artışla FED, ECB ve BOE değerlerine yaklaşma çabası son derece olumlu karşılansa da bu negatif reel faizin mevcut ihtiyaçlar için yeterliliği düşündürücüdür. Faiz artışından çok daha önemli olan şeyse yapısal reformlar, güvenilirlik ve yatırım ortamının oluşmasıdır.

Türkiye için Enflasyon notlarıma bağlantı üzerinden;
Para Politikası Kurulu açıklamasının tam metnine TCMB‘nin internet sitesinden ulaşabilirsiniz.

Geçen ayın raporuna ulaşmak için bağlantıyı kullanabilirsiniz.

Başarılar dilerim.

Ergun UNUTMAZ, 01.07.2023