Para Politikası 29

Ekim ayı sonunda gerçekleşen Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) toplantılarının ardından dün Amerika Merkez Bankası (Fed) ve bugün de İngiltere Merkez Bankası (BOE) kararlarını izledik. Bu yazıda sırasıyla ABD, Avrupa, İngiltere ve Türkiye açısından merkez bankası toplantılarında alınan kararlar, açıklamalar ve mevcut enflasyon faiz oranı ilişkilerine bakacağım.

İzlediğim merkez bankalarının politika faizlerindeki gelişim ve politika faiziyle gerçekleşen enflasyon farklarına bakarak buyrun başlayalım.

Aşağıdaki grafikte merkez bankalarının politika faizleriyle yıllık enflasyon arasındaki fark görülmektedir. ABD (mavi), Avrupa Birliği (sarı), İngiltere (kırmızı) ve Türkiye (turkuaz) için 2022 yılına kadar benzer şekilde ilerleyen süreç son derece çarpıcıdır. Rezerv paraya sahip olmayan bir ülke olarak politika faizini enflasyonun üzerinde belirlenmesinden, faiz – enflasyon ilişkisinde farklı tercihlerin uygulandığı döneme geçilmiştir. Büyük merkez bankaları faiz oranlarını arttırırken Türkiye’de faiz oranları düşürüldüğü için böylesi bir tablo ortaya çıkmıştır. Son dönemde belirtilen normalleşme ve rasyonel politikalara dönüşle bu grafiğin de yakınsama gösterdiği görülmektedir. Düşen enflasyon ve artan faizler açığın kapanmasını sağlayacaktır.

FED – Kasım 2023

ABD Federal Rezerv Bankası, politika faizini 01 Kasım tarihli toplantıda sabit tutarken beklendiği gibi şahin söylemlerle piyasalara yön verdi. Higher-for-longer şeklindeki bir süre daha, yüksek oranlarla yaşamaya devam edeceğiz görüşü piyasalarda yeterince yansıma bulduğu için sert görünüm korunurken ekonominin daralma riskine karşı dikkatli olunduğu da özellikle belirtildi. Ancak bunu da pivot olarak yorumlamamakta fayda var.

Fed Başkanı Jerome Powell enflasyonla kararla mücadelenin süreceğini belirterek sıkı para politikasına devam edileceğini, ortalama yüzde 2 seviyesindeki hedefte bir değişiklik bulunmadığını belirtti. Toplantı karar metninde; göstergelerin, ekonomik aktivitede üçüncü çeyrek için sağlam bir şekilde genişleme gösterildiği aktarılmakta, iş gücüne katılımda gevşeme görülüğü ancak yine de güçlü olduğu; işsizliğin düşük seyrettiği vurgulanmaktadır. Bu ortamda geleceğe yönelik beklentileri şekillendirecek biçimde Fed, politika faizinde değişikliğe gitmeden verilerin izleneceğini yinelemiştir.

Politika faizi (Fed Funds Rate: Beyaz %5,33) ile alt ve üst bant değerleri (kırmızı ve mavi) Grafik 3’de görüldüğü gibi gerçekleşmiştir. Turkuaz sütunlarsa toplantı tarihlerinde alınan ve en son kararın işlendiği faiz patikasını göstermektedir. Politika faizi mevcut durumda yüzde 5,25 – 5,50 bandındadır.

Grafik 4’teyse manşet enflasyon (beyaz) ve çekirdek enflasyon (mavi) açısından gelişmelere yer vererek sarı sütunlarla da politika faizindeki değişimleri yansıttım. Geçen senenin aynı ayına göre manşet enflasyonun yüzde 3,69 ve çekirdek enflasyonun yüzde 4,13 seviyesindeki hareketi zirvenin geride kaldığını işaret etmektedir. Enflasyon hedefi olan yüzde 2,00 ise artık daha erişilebilir görünse de ulaşma süresi bu kadar çabuk olmayabilir. Petrol fiyatlarındaki yükselişten etkilenen manşet enflasyona karşı enerji ve gıda fiyatlarındaki oynaklığın dışlandığı çekirdek enflasyonun düşüş eğilimi göstermesi yapışkanlık endişeleri bakımından rahatlatıcıdır.

Son toplantının tam metnine Federal Rezerv Sistemi Yönetim Kurulu sitesinden ulaşabilirsiniz.

ECB – Ekim 2023

Enflasyon dinamikleri açısından enerji kaynaklı maliyet artışına daha fazla maruz kalan Avrupa bu kez enerji fiyatlarındaki gerileme sayesinde enflasyonda düşüş için mutlu. Ekim ayında manşet enflasyon (beyaz) geçen senenin aynı ayına göre yüzde 2,9 seviyesinde gerçekleşti ve Grafik 5’te yer verdiğim şekilde bunun içinde enerjinin (mavi) payı eksi yönde olumlu katkı yönünde devam ediyor. Sanayi üretimi ve enflasyon dinamikleri açısından düşen maliyetler anlamında iyi bir gelişme. Gıda fiyatları (sarı) ve hizmetler (mor) kalemleri de düşüş eğilimini sürdürüyor, ancak hâlâ yüksek. Yüzde 2,9’luk enflasyonun kırılımı henüz yayımlanmadı ancak bir önceki ayın yüzde 4,3’lük enflasyonunda paylar şöyleydi: Enflasyonun yüzde 2,1’i hizmetlerden gelirken yüzde 1,8’i gıdadan kaynaklanıyordu. Enerji dışı sanayi mallarının payı yüzde 1,1 seviyesinde ve enerjinin katkısı eksi yüzde 0,6 şeklindeydi.

Tabi bu noktada ECB’nin Fed’in gerisinden geldiğini ve talep enflasyonu yanında maliyet enflasyonu altında bir denge gözettiğini de hemen vurgulamakta fayda var. Hatta bazı değerli isimlerin ECB’nin ekonomiyi gereğinden fazla daraltma riskine sürüklediği görüşü de bu toplantıda karşılık buldu.

Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde’ın başkanlığında ECB, 26 Ekim tarihli toplantıda, politika faizini sabit tutmuştur. Grafik 6’da bu karar sonrası yüzde 4,50 seviyesindeki politika faizi ve yıllık enflasyon oranları görülmektedir. Ekim ayında manşet enflasyon (beyaz) yüzde 2,9 ve çekirdek enflasyon (mavi) yüzde 4,2 şeklinde gerçekleşmiştir. Piyasalardaki düşük büyüme, yüksek enflasyon ve işsizlik verileri avro için pek umut vermiyor.

Grafik 7’deyse sütunlarla politika faizindeki değişimleri; çizgilerle de mevcut durumdaki faiz oranlarını gösterdim. Malum ECB üç farklı politika faizi kullanıyor ve bunlardan asli olan faiz oranını beyaz çizgiyle gösterdim. Son durumda Temel Yeniden Finansman İşlemleri Faizi yüzde 4,50 seviyesini korurken Mevduat Olanağı Faizi (kırmızı) yüzde 4,00 seviyesindedir. Gecelik Borç Verme Olanağı Faizi (mavi) ise yüzde 4,75 seviyesinde bulunmaktadır. ECB’nin yıl sonu enflasyon hedefi kesin bir şekilde yüzde 2,00 düzeyindedir.

Avro Bölgesi için izlediğim Enflasyon notlarıma bağlantı üzerinden;
Para Politikası kararına ECB’nin resmî internet sitesinden ulaşabilirsiniz.

BOE – Kasım 2023

İngiltere Merkez Bankası (BOE), politika faizini 02 Kasım tarihli toplantısında sabit tutma kararı almıştır. Beklentilere uygun bu karar 6-3 çoğunlukla alınmıştır. Verilerde ciddi bir iyileşme olmazsa 25 bp’lik son bir faiz artışı daha göreceğimizi düşünüyorum.

Toplantıda, enflasyonda beklenen gerileme yanında iş gücü piyasası, büyüme ve finansal sıkılaşma risklerine dikkat çekildi. Eylül ayındaki toplantıda da faizler sabit tutulmuş, yüzde 5,25 seviyesi korunmuştu. Politika faizinin gelişimi Grafik 8’de kırmızı çizgiyle belirtilmektedir. Turkuaz renkli sütunlarsa ilgili tarihlerdeki toplantılarda alınan faiz kararlarını göstermektedir.

Enflasyon bakımından yıllık yüzde 11,1’lik zirvenin ardından Eylül ayında manşet enflasyon (beyaz: yüzde 6,6) ve çekirdek (mavi: yüzde 6,1) enflasyon kalemleri düşüş eğilimini Grafik 9’daki gibi sürdürüyor. Grafiğin alt kısmındaysa politika faizini sarı sütunlarla işaretledim. Enflasyon yükselmeye başladığında arttırılan faizler enflasyonun düşüş sürecinde de devam ettirilmektedir. Para politikasının zaman gecikmesi ve ekonomide daralan talep izlenecektir. Burada da beklenti bu yılın ikinci yarısında hızlı bir düşüş ve enflasyon hedefi olan yüzde 2’nin 2024 sonunda yakalanabileceği yönündedir.

Birleşik Krallık için izlediğim Enflasyon notlarıma bağlantı üzerinden;
Para Politikası kararına BOE’nin resmî internet sitesinden ulaşabilirsiniz.

CBRT – Ekim 2023

Para politikası kararlarında TCMB dışında sürpriz yoktu diyebilirim. Aslında Türkiye tarafında beklenen faiz artışı gerçekleşti ancak öncesinde yaşanan siyasi gerilim nedeniyle Merkez Bankasının ne yapacağı merakla beklenir bir durum aldığı için sürpriz diyorum. Enflasyonla mücadelenin gereği olarak para politikasında faizlerin doğrudan ve doğru bir şekilde yükseltilmesi yanında politikada sadeleşme ve güçlü iletişim hamlelerine Ekim ayında devam edildi. 20 Temmuz tarihli Para Politikası Kurulu Toplantısında yapılan 250 baz puanlık artış beklentiler açısından farklı düşüncelere yol açmış sonradan enflasyonu düşürebilecek ölçüde yüksek artışlara dönülmüştü.

Yapılan değişiklerin etkisi kendisini gösterecektir. 26 Ekim tarihli toplantıda TCMB politika faizi, 500 baz puan artışla yüzde 35 seviyesine çekilmiştir. Grafik 10’da Turkuaz renkli sütunlar ilgili tarihteki toplantılarda alınan faiz kararlarını, kırmızı çizgiyse politika faiz oranlarını göstermektedir.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Tüketici Fiyat Endeksi verileri ise 3 Ekim 2023 tarihli son veriyi kapsayacak şekilde Grafik 11’de gösterilmektedir. Bir önceki yılın aynı ayına göre manşet enflasyon (beyaz) Eylül ayında yüzde 61,5 olarak gerçekleşmiştir. Çekirdek enflasyon (mavi) da aynı dönemde yükseliş göstererek yüzde 68,9 seviyesine çıkmıştır. Sol eksende gösterilen ve grafiğin altındaki kırmızı çizgi ise yüzde 5’lik enflasyon hedefidir.

Son olarak 02 Kasım 2023 tarihinde açıklanan Enflasyon Raporu‘nun rasyonel bir zemine dönmek adına başarılı yönlerin geliştirilmeye devam ettiğini belirtmek isterim. Bugün yapılan açıklamalar ve tahminlerin yukarı yönde güncellenmesi güvenilirlik açısından önemlidir. Metninde 2023 yılı sonu için enflasyon tahmini yüzde 65 ve 2024 yılı sonu tahmini ise yüzde 36 olarak değiştirilmiştir. Grafik 12’de yer verdiğim çalışma çıktı açığı ve yüzde 5 seviyesindeki enflasyon hedeflerini de göstermektedir..

Güvenilirlik ve enflasyonla mücadele açısından raporda yer alan notlar için Grafik 11’de yer verdiğim uzun vadeli eğilimi bir kere daha aktarmakta fayda var.

Para Politikası Kurulu açıklamasının tam metnine TCMB‘nin internet sitesinden ulaşabilirsiniz.

Bir önceki rapora ulaşmak için bağlantıyı kullanabilirsiniz.

Ergun UNUTMAZ, 02.11.2023