Zirveye Çıkan Yol

Doğru Hamleleri Yapabilmek
Garry KASPAROV

Satranç konusunda geçen sezonun performans değerlendirmesini önceki yazımda kaleme almış, yeni sezonun 9 Ekim tarihinde başlayacağını belirtmiştim. Bu kez özlediğim, klasik, masa başı ve saatler süren strateji savaşlarına farklı bir yoldan hazırlanmak istedim. Açılış, oyun sonu ya da taktik soruları çözmek yerine işin psikolojik boyutunu ele alan bir kitapla başlamaya karar verdim. Bu kararın finans alanındaki karar alma süreçlerimi de geliştireceğini ümit ederek yola çıktım ve bunun işe yaradığını söyleyebilirim.

Garry Kasparov benim satranca başladığım yılların efsane oyuncusu olduğu için benim satranç gelişimimde yeri ayrıdır tabi. Daha önce videoları üzerinden kuramsal derslerini takip etmiştim, ancak saldırgan oyun tarzını kendi mizacıma uygun bulmadığım için farklı bir yol izlemeyi tercih etmiştim. Bununla birlikte oyunlarından, analizlerinden ve düşünce tarzından öğrenecek çok şey var. O yüzden heyecanla kitabı okumaya koyuldum. Şimdi de hem bu kitap üzerine kısa notlarımı hem de bu kitabın çevirisinde tespit ettiğim bazı sorunları paylaşayım.

Koridor Yayıncılık tarafından Selim Yeniçeri çevirisiyle literatüre kazandırılan bu kitap için tüm satranç severler adına öncelikle emeği geçenlere teşekkür ederim. Özellikle de satranç kültürünün iş hayatıyla ve stratejik kararlar alınan finans gibi çevrelerde daha yüksek bir kabul gördüğü günümüz koşullarında bu tür çalışmalara daha fazla ihtiyaç olduğu kanaatindeyim. Yalnız çeviriyle ilgili ciddi sorunları baştan belirtmekte fayda var. İş dünyası ve liderlik kitaplarının satranç gibi sınırlı ilgi gören bir alan olduğu ortadayken yayınevlerinin ve editörün bu tür önemli hataları nasıl atladığıysa gerçekten ilginç. Neyse, bu notla birlikte çok detaya girmeden; ama eleştirimin gerekçelerini de sunarak izninizle kitap tanıtımına geçeyim:

Heyecanla okumaya başladığımı söylemiştim, ama daha on sayfa bile geçmeden bir şeylerin eksik ya da yanlış olduğunu hissettim. Dolayısıyla ilk sayfada yer alan, kitabın orijinal adını kontrol ettim. “How Life Imitates Chess” “Hayat Satrancı Nasıl Taklit Eder?” şeklinde çevrilebilecek bir başlık ve bu, biz okuyucuların çeviri hakkında yapabileceği ilk kontroldür. Her çeviri bir yorum olduğu için kültürel geçişlere esneklik gösterilmesini değerli bulurum, ancak bunlar çok az ve özü bozmadan yapılmalı, gerekiyorsa okuyucuya bu katkılar dipnotlarla sunulmalıdır. Bir çeviriden genel beklentimse çevirinin aslına uygunluğudur. Bunu başardıktan sonra bu tür ilavelere de saygı duyarım. Ne var ki daha kitabın isminden başlayarak hayat ve satranç bağlantısı koparılmış. Kitabın içeriği, satrançtan alınan dersler ve hayatta başarılı olabilmek için (ve tabi ki tam tersi de geçerli olacak şekilde) izlenebilecek stratejiler arasında benzerlikler üzerinedir.

Dolayısıyla incelemeyi biraz daha genişlettim: Kitabın alt başlığı “Making the Right Moves – From the Board to the Boardroom.” “Doğru Hamleleri Yapabilmek – Satranç Tahtasından Toplantı Odasına” şeklindedir. Burada da ilk kısım alınmış, ancak iş hayatıyla satranç bağlantısı yine koparılmış. Metinde ise yer yer kitabın aslında olmayan ifadelere yer verildiği gibi bazı yerler de ya metin eksik çevrilmiş ya da aslına sadık olmayan bir biçimde çeviri yapılmış. Bir başka önemli sorunsa çevirmenin alan bilgisinin olmamasıdır. “Grandmaster” gibi standartları ve nasıl kazanılacağı belirli olan “Büyük Usta” ünvanını “satranç üstadı” şeklinde çevirmek, bir şirketin yönetim kurulu başkanına patron demek gibi olmuş.

Daha önceki STARTUP Nedir? adlı kitap değerlendirmemde yabancı kelimeler ve kısaltmalardaki özensizlikler yüzünden üzüntümü belirtmiştim. Şimdi başka bir çeviri kitapta, farklı şekilde de olsa yine aynı sorunu yaşıyorum. Kasparov’un düşüncelerinin önemli bulduğum için bir sonraki kitabını kesinlikle İngilizce metin üzerinden yapacağım. Eğer yabancı diliniz varsa sizlere de kitabın aslını okumanızı tavsiye ederim.

Eğer bu tür detaylara önem vermiyorsanız veya yabancı diliniz aslını takip etmek için yeterli değilse, Kasparov’un tavsiyeleri, yine de okumanızda fayda olan bir eserdir. Kitabın dilinin akıcı ve konunun sürükleyici olduğunu söyleyebilirim. Teorik bir yaklaşımdan ziyade kişisel tecrübelerini aktaran yazar, hem satranç dünyanızı hem de iş hayatınızı geliştirebilecek önemli bilgiler sunuyor. Müthiş yeteneği ve çalışma disiplinin yanında kendisini genç yaşta ve hızlıca başarıya götüren yolda yapılması gerekenleri Kasparov çok net aktarıyor. Karşılaştığı zorlukları, “karar anı” geldiğinde süreç için yararlı olan (fırsatları tartmak, geleceğin tahmini ve strateji oluşturma gibi) prensipleri detaylı bir şekilde nasıl değerlendirdiğini yaşanmışlıklar üzerinden gösteriyor.

“Başarının sırrı nedir? Bir insan kendi yöntemlerini nasıl geliştirebilir?” gibi sorular finans dünyasında da sık sık karşılaştığım sorular ve cevaplar o kadar da zor değil. En temel anlamda hataları analiz etmek, aynı hataları tekrarlamamak ve işin psikolojisini analiz ederek uygun çözümleri geliştirmek ilk akla gelenler.

Üç kısımdan oluşan kitap “temel esaslar, beceriler, strateji, hesaplama ve hazırlık” gibi konuları ele alarak başlıyor. İkinci kısımdaysa “değerlendirme ve analiz” yapılırken son kısımda “başarı/başarısızlık ve performans değerlendirmesi” üzerinde duruluyor. Kasparov’un tüm bu anlatım sürecini gerek tarih ve önemli savaşlardaki karar anları ve şirket yönetimlerindeki belirleyici eylemler çerçevesinden de sunması kitapta en beğendiğim yönlerden biri oldu. Tabi çevirideki ekonomi ve finans kavramlarına yabancılık da ayrı bir sorun. Bunların da düzeltilmesini dilerim.

Kitaptan kendimce birçok çıkarım ve kazanımım oldu ve finansla bir ilişki kurmak gerekirse; değer konusunda yapılan vurgu bence çok önemliydi. Nasıl hisse seçiminde ve yatırım tarzımda değerleme ve değer yatırımı ön plandaysa burada da Kasparov’un bir cümlesi Prof. Aswath Damodaran’ın seminerlerinde duyduğum bir cümleyle neredeyse aynıydı. Sanat ve bilim arasında, yani yaratıcılık ve hesaplama eksenlerinde elde edilen sonuç, bu iki unsurun birleşiminden daha büyük bir şey ortaya çıkarabilme becerisidir. Bunu nasıl yapacağınız ise uzun süren bir çalışma, açık bir zihin ve hatalardan ders alarak gelişim yönünde ve disiplin içinde atılan adımlardan geçmektedir.

Keyifli okumalar dilerim.

Ergun UNUTMAZ, 12.09.2021

Zirveye Çıkan Yol: Doğru Hamleleri Yapabilmek – Garry Kasparov, Çeviri: Selim Yeniçeri, Koridor Yayıncılık, İstanbul, 2007.