Emtia

Emtia Yatırımcılığının Küçük Kitabı
John STEPHENSON

Emtianın neden önemli olduğu ve portföylerde bulunmasının genel performansa nasıl katkı sağlayacağı yola çıkmak için güzel bir fikir. Hatta kısa kısa tüm ürünlerin tanıtılmasını da oldukça faydalı buldum. Ancak sürekli bir şekilde emtia için yükseliş başlıyor, yatırım için şimdi tam zamanı ya da emtia alın, petrol, gıda ve altın fiyatları yükselecek gibi tekrar eden söylemlerle yatırıma teşvik hissi de biraz rahatsız edici.

Geçmişte diğer piyasalarda elde edilen getirilerin çok kötü olduğu belirtilirken neyin “feci” olduğuysa tablolar ve karşılaştırmalı olarak grafiklerle gösterilmediği için savlar doğru olabilmekle birlikte ispatlanmadığından yanıltıcı olma riski de taşıyor. Son olarak fiyatların ne yönde oluşacağı önceden bilinemeyeceği için büyük döngü başladı, mutlaka emtia yatırımı yapılmalı gibi ifadelere maalesef katılamıyorum.

Her ne kadar kitap tanıtıma böyle orta yerinden ve sorunlara şerh düşerek başlamakla birlikte emtia çoğu zaman portföyümde gerek spekülatif gerekse de hedge amaçlı olarak yer almaktadır. Ancak sözleşmelerdeki kaldıraç ve vade riski yanında yüksek oynaklık nedeniyle bu tür ürünlerde iyi bir risk yönetimi ve disiplin sine qua non (olmazsa olmaz) bir koşuldur. Gerekli bilgi ve tecrübe olmadan işlem yürütmekse emtia konusunda büyük zararlarla sonuçlanabilir.

Tam da bu nedenle, John Stephenson’un yazdığı, Optimist Yayınları ve İlker Gülfidan çevirisiyle okurlara Türkçe olarak sunulan bu kitap iyi bir başlangıç olabilir. Kitabın dili anlaşılır ve akıcı; içeriğiyse çeşitli ürünleri kısa kısa anlatacak kadar geniş. Ancak, emtia ve meta ayrımı gibi önemli bir hususun atlanmış olması bir yana yabancı kelimelerin Türkçe karşılıklarında da katılmadığım tercihler mevcut. Özellikle de teknik terimler açısından bazı yerlerde sıkıntılar olduğunu gördüm. Bu tür yayınlara Türkçe olarak erişmek güzel olsa da genel tercihim, mümkünse kitapları ana dilinde okumanın çok daha yararlı olduğunu yönünde.

Asıl metinde olduğu için Türkçe versiyonda da yer alan yönetici özeti şeklindeki kısa alıntılarıysa okuma kültürüne karşı bir kötülük olarak görüyorum. İlk olarak zaten metinde okunan şeyi, hiçbir değişiklik olmadan koyu karakter ve kutu içinde sunmak okuyucunun hafızasına ve zamanına saygısızlık oluyor. İkinci olarak, bunun tamamen kaynak israfı olmasını geçtim, her okuyucunun metinden çıkaracağı daha değerli başka dersler ve yerler olabileceği düşüncesi hiçe sayılıyor. Eğer zaten kitap okunmuyor, “hepsini okumayan en azından bunları okusun” diye yapılıyorsa da en nazik ifadesiyle bu emeğe ve kitap okuma kültürüne karşı işlenen büyük bir kötülüktür. Örnek:

Yaklaşık 200 sayfalık ve on bir bölümden oluşan kitapta petrolden altın ve tarım ürünlerine geniş bir yelpazede notlar olmasını başarılı buldum. “Petrol ve altın gibi ürünlerin doğrudan vadeli sözleşmelerini mi yoksa bu ürünleri işleyerek satan şirketlerin hisse senetlerini mi almalı?” gibi sorular herkesin kendi disiplini ve beklentisiyle yanıtlanmalıdır. Ancak fazladan görüş okumaktan zarar gelmez. Bir de ETF şeklinde günümüzün popüler ürünü olan fonlar var ki bunlar da orta bir yol gibi duruyor.

Benim kişisel tercihim uzun vade için şirketlere ortak olmak yönündeyken kısa vadede türev ürünler şeklindeki sözleşmeler yönündedir.

İlave Kaynaklar:

Her ne kadar kitapta ürünlerin tarihsel gelişiminden piyasa fiyatını etkileyen faktörlere uzanan bir yelpazede bilgiler sunuluyor olsa da bunu bir referans ya da başucu kaynağı değil, detaylı araştırma için bir çıkış noktası şeklinde gördüğümü belirtmek isterim.

Mesela petrol üzerine vadeli sözleşmelerde pozisyon almadan önce Uluslararası Enerji Ajansı (IEA)’nın raporlarını okumak benim için bir alışkanlık. Bu tür araştırmalar kazancı garanti etmese de işlem öncesi savlarınız için bir zemin oluşturabilir.

Altın için de benzer şekilde çok sayıda kaynaktan veri ve bilgi edinmek mümkün. Benim incelediğim kaynaklar arasında Dünya Altın Konseyi çalışmaları değerli. Bununla birlikte yine yukarıda belirttiğim gibi alım satım işlemleri için bu da bir garanti sağlamaz. Çok daha hassas ve anlık veriler sunan platformlarsa sonuçları biraz daha iyileştirebilir.

En sevdiğim ürünlerden biri olan kahve de doğal olarak kitapta kendine yer bulmuş. Ancak böylesi önemli bir ürün için ayrı ayrı kitaplar yazılsa yeri var. Aslında çok sayıda kaynak da var ve en azından Uluslararası Kahve Organizasyonunun sitesini buraya ekleyeyim.

Doğal gaz, benzin ve türevleriyle tarım ürünleri açısından özellikle takip ettiğim bir emtia sitesi de CME Group sayfasıdır. Burada türev ürünler ve vadeli işlemler için sözleşmeler, fiyatlar ve detaylı bilgiler bulabilirsiniz.

Kitaptan kısa notlarım:

Emtiayı anlamanın anahtarı, son yirmi yılın on sekizinde dünyanın en büyük ekonomisine sahip olmuş olan ülkeyi, Çin’i anlamaktır. Çin hâlihazırda dünyanın en büyük demir cevheri, bakır, çinko, alüminyum, nikel ve kok kömürü tüketicisidir. Çin, aynı zamanda en büyük ikinci ham petrol tüketicisi ve açık ara önde olarak en büyük çelik üreticisidir.

1970’ler emtia açısından harika bir on yıldı. Enflasyon dizginlenemez bir şekilde 1979’da yüzde 13,3 seviyesine kadar yükselmişti. Paul Volcker ancak Temmuz 1981’de FED politika faiz oranını yüzde 20 düzeyine yükselterek enflasyon canavarını kontrol altına alabilmişti. Bu tarihten sonra politika faizinin sürekli şekilde düşüşü tahvil piyasası için de muazzam bir boğa piyasası demekti.

Çünkü faiz oranlarının düşüşü tahvil talebini arttırarak fiyatlarının yükselişine neden oluyordu. Bu da yatırımcılar için sermaye kazancı yanında yüksek getiriyle satın alınmış tahvillerin yüksek faiz getirisi sağlaması demekti. Enflasyon ve faiz artışları hisse senetleri piyasası için olumsuz bir sonuç getirmişti, ancak enflasyon kontrol altına alınıp faiz düşüşüyle birlikte yüksek getiriler için de hisse senetleri piyasası eşsiz bir kaynaktı.

Hava durumu, doğal gaz fiyatının yüzde 50 ila 80’ini açıklar. Doğal gaz, yazın elektrik santralleri sayesinde klimaları çalıştırmak için gerekliyken, kışın da ev, okul ve iş yeri gibi mekanları ısıtmak için kullanılır.

Bankaların stres altında, ABD dolarının zayıf olduğu zamanlarda değerli madenler genellikle hisse senetleri, gayrimenkul ve tahvillerden daha iyi performans gösterir. Borç yükünün ve enflasyonun yükselişte olduğu, risklerin arttığı dönemlerde altın güvenli bir limandır.

Her gece bir milyarın üzerinde insan yatağına aç olarak giriyor. Değişen beslenme şartları, hızlı şehirleşme ve küresel nüfus artışı birleşerek gıda fiyatlarını çarpıcı bir biçimde yükselttikçe bu rakam da büyük olasılıkla tırmanacak.

İyi okumalar dilerim.

Ergun UNUTMAZ, 22.04.2023

John Stephenson, Emtia Yatırımcılığının Küçük Kitabı (The Little Book of Commodity Investing), Çeviri: İlker Gülfidan, Optimist Yayınları, İstanbul, Birinci baskı, Nisan 2013.