Şibumi

Trevanian[1]

Rodney W. Whitaker, 1931 – 2005 yılları arasında yaşamış ve gerçek kimliğini bir dönem sır gibi saklamıştır. Yaşamının sonuna doğru kimliğini açıklayan yazar benzer tutumunu ölümünden sonrası için de vasiyet etmiş ve mezarının yerinin gizli tutulmasını istemiştir.   11 eseri bulunan yazarın romanları dünyada satış rekorları kırmış, birçok yabancı dilde yayınlanmış ve bazı eserleri de beyaz perdeye aktarılmıştır.

Niholai Hel’in ana karakter olduğu Şibumi romanında okuyucuya Amerikan, Japon ve Bask kültürü başta olmak üzere çeşitli ülkelerin kültürleri ve insanlarının hayata bakışları; II. Dünya Savaşı’nın sıradan bir bireyin gelişimine etkileri; sevgi, ölüm ve yaşam mücadelesi gibi temalar bir arada sunulmuş. Yazarın başarısı, diğer birçok faktöre ek olarak, bu kadar geniş bir yelpazede konular arası geçişleri pürüzsüz aktarabilmesinde yatıyor bence.  

Romanın konusu eserin arka kapağında kısa, ancak anlamlı bir şekilde özetlenmiş: “Nicholai Hel, yarı Rus, yarı Alman asıllı koyu bir Amerikan düşmanı. Şanghay’da doğmuş, bir Japon generali tarafından büyütülmüş ve “Go” oyununu öğrenmiş. Bask dili dâhil yedi dili ana dili gibi konuşuyor. Üstün düzeydeki “yakın algılama” yeteneği sayesinde fotoğrafı bile çekilemeyen bir yenilmez savaşçı günün birinde emekli olarak yaşadığı şatosundan amansız ve acımasız bir dövüşe katılmak üzere çıkıyor …”

Sürükleyici bir tarzda kaleme alınan eserin doğa ve kişi tasvirlerini güçlü ve etkileyici bulduğumu söyleyebilirim. Anlatım dili de gayet sade tutulduğu için okuyucu, detayda kaybolmaksızın romanın bir parçası gibi hissedebiliyor kendini. Ancak, bazı bölümlerin diğerlerine göre çok uzun ve gereğinden ağır işlendiği için genel olarak bölümlerin ele alınışında bir orantısızlık olduğunu düşünüyorum. Örnek olarak mağara keşifleri bölümü oldukça uzun tutulmuşken kitabın son bölümü oldukça kısa geçilmiş. Tabii bu durum; yazarın, emeklilik döneminde Nicholai Hel karakterinin yaşam biçimine bir vurgu olarak, tasarlaması şeklinde de ele alınabileceği için söz konusu orantısızlığı eleştirmek yerine fikrimi belirtmekle yetiniyorum. Keyifle okuyacağınıza inandığım bir roman.

Benim kitaptan kişisel notlarım ise şunlar:

• Şibumi, sıradan, olağan görünümlerin altında yatan gizli üstünlükleri anlatır. Şöyle düşünün: O kadar doğru bir söz ki, cesaretle söylenmesine gerek yok. O kadar dokunaklı bir olay ki, güzel olmasına gerek yok. O kadar gerçek ki, sahici olmasına gerek yok. Şibumi demek, bilgiden çok anlayış demek. İfade dolu bir sessizlik demek. Kendini kanıtlama gereği duymayan bir alçak gönüllülük demek.

• Sanatta şibumi zarif bir basitliği ifade eder. Buna sabi denir. Felsefedeyse kendini wabi olarak gösterir. Büyük bir ruhsal rahatlıktır ama pasiflik değildir.

• İnsan şibumi’yi elde etmez. Ancak onu keşfeder.

• Bütün savaşlar sonunda kaybedilir. İki taraf da kaybeder Nikko. Artık profesyonel askerler arasında yapılan meydan savaşlarının günü çoktan geçti. Şimdi savaşlar karşılıklı sanayi kapasiteleriyle, ülkelerin nüfusları arasında yer alıyor.

• Ben çok seyahat ettim, dünyayı avucumun içinde çevirdim ve bir şeyi iyice anladım. İnsanı en mutlu eden şey, ihtiyaçlarıyla varlıkları arasında bir denge bulunmasıdır. Bütün sorun bu dengenin nasıl sağlanacağı …

Ergun UNUTMAZ, 17/12/2013