Hazine
Dr. Mahfi EĞİLMEZ
Kitap inceleme köşesinde dün Dr. Mahfi Eğilmez’in “Merkez Bankası” kitabına yer vermiştim ve bu kitapla birlikte okunması gerektiğini düşündüğüm Hazine kitabının blog yazılarımda olmadığını fark ettim. İlk basımı 1997 yılında yapılmış olan Mahfi Hoca’nın Hazine kitabını okuyalı 20 yıldan fazla süre geçmiş, ama bazı şeyler hiç değişmediği gibi kurumlar arasındaki ilişkileri ve Hazine’nin çalışma ilkelerini anlamak bu esaslara dayanıyor. Bu yazıda kitabı tanıtarak kitaptan notlarımı paylaşacağım.
“Hazine kavramının bugün ulaştığı asıl önemli anlam, devletin mali hak ve yükümlülüklerinin temsili ve yönetimi konusudur. Devletin borcu, alacağı, ödemeye dönüşebilecek her türlü yükümlülükleri Hazine tarafından izlenir ve yönetilir.”
Nasıl bir ülkenin merkez bankası para politikasının yönetilmesi, enflasyon ve finansal istikrar üzerinde etkili tek kurumsa hazine şeklindeki yapılar da o ülkenin ekonomik ve mali yaşamını düzenleyen önemli bir diğer kurumdur. Dolayısıyla satın alma gücünden vergi, teşvik, transfer harcamaları gibi politikalara ve borçlanma, yatırım ve döviz kuru gibi çok geniş bir yelpazede halkın gündelik hayatını doğrudan etkileyen kararlara ilişkin bir çerçeveden bahsediyoruz. Bunların kaçınılmaz sonucu olarak da enflasyon ve finansal istikrar deyince Merkez Bankası ve Hazine’nin görevleri, kullandıkları araçlar ve uluslararası ilişkiler birlikte incelenmesi gerekiyor.
Mahfi Hoca bu kitabında; hazine kavramı ve tarihsel gelişim açısından yaşanan evreleri aktararak kurum olarak Hazine’yi ve Türkiye’de Hazine yönetimini kapsamlı bir şekilde işliyor. Hacim olarak 160 sayfalık bu çalışma, okuması kolay bir dille yazıldığı için yine her kesimden kişilerin faydalanacağı bir kitap. Ancak sayfa sayısına bakarak içeriğin incelikler taşıdığı noktaları hızlı hızlı geçmemek gerekiyor. Kitapta borç yönetimi, kamu paylarının yönetimi ve bütçe finansmanı detaylı bir şekilde açıklanıyor. Ayrıca Hazine’nin finansal piyasalarla ilişkisi yanında uluslararası kurumlarla ilişkisi ve siyasetin kurum üzerindeki etkileri de kuramsal çerçeve ve uygulama örnekleriyle beraber sunuluyor. Dolayısıyla bilgiler sadece ders kitabı seviyesinde kalmayıp eklerde yer alan tablolarla bu verileri ve günlük gelişmeleri yakından izlemeye de olanak tanıyor.
Bu nedenle de üzerinden 25 yıl da geçse söz konusu bilgiler eskimiyor. Kurumların ismi ve yetki alanı değişebiliyor ya da yeniden düzenlenebiliyor. Ancak sistemi anladıktan sonra tek yapmanız gereken tabloların güncel hâlini edinerek yeni düzenlemeler çerçevesinde bu bilgileri yorumlamak. Diğer taraftan, son derece üzücü olan şey; aradan geçen bu kadar zamana rağmen şu iki alıntıdaki cümlelerin 1997 yılında mı yoksa 2025 yılında mı yazıldığını ayırt edememek.
“Türk mali sektörünün daha ileri noktalara götürülmesinin önünde bazı engeller bulunmaktadır. Bunların en başında yüksek ve sürekli enflasyonun geldiği açıktır.”
“Türkiye’nin yakın geçmişinde siyasetin ekonomi üzerinde daha çoğu olumsuz olmak üzere fazlaca etkisi söz konusu olmuştur. Bu etki kamu kesimi açısından zarar ya da açık yaratıcı eylemlerden, memur atamalarında liyakatin gözardı edilmesine; enflasyon yaratıcı kararlardan uluslararası alanda ülke aleyhine sonuçlar verecek adımlara kadar yaygın bir alanı kapsamaktadır.”
Mahfi Hocamın diğer kitapları ve blogda yer verdiğim notlarım için aşağıdaki bağlantıları kullanabilirsiniz.
Keyifli okumalar dilerim.
“Güneş, ay ve gerçekler uzun süre saklanamaz.”
“Dünya yıkılacak olsa bile adalet yerini bulmalıdır.”
“Kara gömülen ceset yazın ortaya çıkar.”
“Bir sorunu çözmek için …”
“Sorun kuralların eksikliği değil, kurallara uyma disiplininin yokluğudur.”
Ergun UNUTMAZ, 21.07.2025
Hazine – Dr. Mahfi EĞİLMEZ, Remzi Kitabevi, İstanbul, Dördüncü Basım, Ekim 2004.
