Sanatın Ekonomisi

Aylin SEÇKİN

Sanat, sanat için midir yoksa toplum için midir? Her iki yönde de güçlü gerekçelerle uzun uzun tartışabiliriz ama burada yer vereceğim kitabı okurken aklımdan geçenler çok daha farklı bir eksendeydi. Sanat eserleri doğrudan ilham kaynağı olabileceği gibi mutluluk, üzüntü veya birçok farklı duygunun aktarılabileceği birer araç ya da eserin meydana getirildiği dönemin birer belgesi ve belki de zamanın ötesinde düşünen sanatçıların geleceğe yön veren çalışmaları olarak da değerlendirilebilir. Bu ve benzeri çok farklı gerekçelerle sanatın ekonomisi ve sanat eserlerinin finans dünyasındaki yeri son derece önemlidir.

Bütünsel salgın ve enflasyon sonrasında altın, gayrimenkul ve otomobil gibi miktarı kısa vadede sınırlı olan fiziki ürünlere artan talebin bu ürünlerin fiyatlarını nasıl yukarı çektiğine şahit olduk. Sanat eserleri de bu süreçte iptal edilen fuar, sergi, müzayede ve çeşitli buluşma etkinliklerinden fazlasıyla zarar görse de sanat eserlerine olan ilgi ve çevrim içi olanaklar sanat ekonomisini biraz daha iyi anlamayı gerektiriyor.

Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi Bölümünden mezun olan Prof. Dr. Aylin Seçkin, Belçika’da Avrupa Ekonomisi üzerine yüksek lisans ve Kanada’da Ekonomi alanında doktora yapmıştır. Sanat, kültür ve sanat yatırımları üzerine makaleleri olan Sayın Seçkin’in Sanat’ın Sanatın Ekonomisi adlı kitabı bu konulara güzel bir şekilde değiniyor.

3 bölümden oluşan 175 sayfalık bu çalışmada ‘Piyasa Dinamikleri‘ bölümünde sanat piyasalarının kendine özgü yapısından tarihsel gelişimine; sanatın ekonomik değer olarak ortaya çıkışından fiyat oluşum sürecine ve fiyatı etkileyen unsurlara dair bir bakış açısı sunuluyor. Bu çerçevede Türk Sanat Piyasasının hızlı bir değerlendirmesiyle küresel piyasalardaki gelişmeler için de bir zemin sunulmuş. İkinci bölümdeyse ‘Sanat Piyasalarına Yeni Soluklar‘ başlığı altında etnik ve farklı coğrafyalardaki oluşumlar yanında teknoloji, blok zincir ve NFT gibi yeni ürünlerin etkileri ele alınıyor. ‘Sanat Piyasasının Son Dört Yılı‘ bölümündeyse 2017 – 2021 arası öne çıkan gelişmeler aktarılıyor.

Okuması keyifli ve öğretici yönleri olan bir çalışma olmuş. İlgi alanına göre okuyucuların farklı bölümleri daha çok beğeneceğini düşünüyorum. Günlük konuşmada dikkat edilmeyen yabancı kelime kullanımlarının yazılı metinlerde yer almasını kişisel olarak doğru bulmasam da bu, sonraki baskılarda giderilebilecek bir detay. Genel olarak piyasaları tanımak yanında, farklı bir yatırım için bilgi edinmek ya da eserlerini satın almak istediğiniz sanatçıları, sanatçıların çalışmalarını takip edebilmek için faydalı bir kitap.

Stefan Zweig’ın Sahaf Mendel adlı kitabı da satır aralarında aklımdan geçti ve bu güzel kitaba blogda yer vermediğimi fark ettim. İlk fırsatta onu da Türkçe ve Almanca versiyonlarıyla yorumlayayım. Bir iki alıntıyla bitirirken keyifli okumlar dilerim.

“Sanat eseri domates, patates, araba, ayakkabı gibi herhangi bir ürün olmadığı için piyasa analizi de maliyet ve fiyat analizi de standart mikroekonomi teorileriyle açıklanamaz. Sanat eseri biriciktir, üretimi sınırlı, hatta belki de tekildir. Fiyatı, ilgili coğrafyada, ilgili müzayedeye katılan kişilerin ödeme ve esere sahip olma arzusuna paralel şekilde artacaktır. Ancak bu arzuyu tetikleyen olumlu ya da olumsuz gelişmeler de fiyata doğrudan etki edebilir.“

“Küresel sanat ve antika piyasasının büyüklüğü son verilere göre 2020 yılında 50,1 milyar dolar olmuş, son bir yılda %22 ve son iki yılda %27 oranında küçülmüştür.”

Ergun UNUTMAZ, 21.09.2023

Sanatın Ekonomisi – Aylin SEÇKİN, Hayalperest Yayınevi, İstanbul, Birinci Baskı, Haziran 2021.