Ekonomi Politika Strateji 17
Aralık 2020
Søren Kierkegaard’ın sevdiğim bir sözü vardır:
“Hayat, geriye bakarak anlaşılır, fakat ileriye doğru yaşanmak zorundadır.”
Bu sözü hem ekonomik analiz çerçevesinde bir bakış açısını aktaracak şekilde kullandığımdan, hem de Ekonomi Politika Strateji (EPS) yazılarımın bir sloganı hâline getirdiğimden bu ifade benim için biraz daha değerlidir. Geçmiş veri setinden çıkarılan anlam ve geleceğe yönelik tahminin önemine yapılan bir vurgudur öne çıkarmak istediğim tema. Bu yüzden de Kierkegaard’ın bu sözünü 2021 yılındaki yazılarımda kullanmaya devam edeceğim.
The Economist dergisinin The World In 2021 özel sayısını özetleyerek kapaktaki görsellerle bu yılın neler getirebileceğine bağlantıdaki yazıda dikkat çekmiştim. Bu kapsamda, yine kendi çalışmam olan aşağıdaki görseli de Ekonomi Politika Strateji raporlarımda 2021 yılı için ayrıca kullanacağım.
Bu raporu ilk defa okuyanlar için EPS raporlarımın, küresel gelişmeleri izleyen, odak noktası olarak da daha ziyade finansal piyasaları ve emtia piyasalarını etkileyen olayları öne çıkaran kişisel bir özet olduğunu belirtmek isterim. Tarafsız bir şekilde, saygın kuruluşlarda yer alan haberleri kaynak göstererek not ettiğim bilgilerden oluşan değerlendirmeler, aşağıdaki beş soruya cevap aramaktadır.
Gelişme
Sebep / Sonuç
Beklenti / Strateji
Geçen Ay Neler Oldu?
Neden Oldu?
Bu Ay Neler Olabilir?
.
Hangi Etkileri Meydana Getirdi?
Nasıl Bir Strateji İzlemeli?
2020 yılının son ayı oldukça önemli gelişmelere sahne olmuş, hatta önümüzdeki on yılı şekillendirebilecek gelişmelerle kapanmıştır. Bu gelişmelerden birisi BREXIT konusunun bir anlaşma ile sonuçlanmış olmasıdır. Diğer gelişme ise neredeyse yılın son gününde Avrupa Birliği ile Çin arasında yedi yıldır süren müzakerelerin yine bir anlaşma ile sonuçlanmasıdır. Her iki gelişme de bölgesel dengeleri etkileyecek dinamizmi beraberinde getirecektir.
Dilerseniz geçtiğimiz ay yaşanan olayları ülke ve bölge bazında hızlıca inceleyelim:
Detay
Sebep – Sonuç
Beklenti – Strateji
ABD
908 milyar USD büyüklüğündeki bir teşvik paketi üzerinde anlaşma sağlandı. (Trump’ın veto ettiği ilk paket sonradan daha yüksek bir tutarla kabul edilmiştir.)
FED ay içerisindeki toplantısında faiz oranlarında değişikliğe gitmezken varlık alımlarını sürdüreceğini duyurdu.
Nükleer silahlar ajansı bir siber saldırıya uğradı. Rusya’dan şüpheleniliyor.
Aralık ayı Nisan ayındaki kayıpları da aşan, Covid-19 kaynaklı ve ölümle sonuçlanan en yüksek ay oldu.
İkinci dalganın hem kayıpları arttırması hem de ekonomide tam bir kapanma olmasa da sıkılaşmanın artması nedeniyle yerinde bir karardır.
Enflasyon ve işsizlik oranlarında beklenen iyileşme sağlanana kadar zaten aksi bir adımı kimse de beklemiyor.
Bu konunun 2021’de gündem olacağını belirtmiştim. Bu tür haberleri sık sık duyacak gibiyiz.
Biden’ın maske ve tedbirler konusunda daha katı bi yöntem izleyeceği biliniyor. Ayrıca devlet yardımları için bu olumsuz gelişme biraz daha netlik kazandırmıştır.
Birleşik Krallık
ABD ve AB’den önce Pfizer-BioNTech aşısının onayı İngiltere’de Aralık ayının başında gerçekleşti.
31 Aralık tarihi anlaşmalı ya da anlaşmasız bir şekilde BREXIT’in sonuçlanacağı bir tarihti. Gerek Boris Johnson ile Ursula von der Leyen arasındaki yemek gerekse AB Zirvesinde hükümetin ve uzmanların yoğun müzakereleri sonrası anlaşma sağlandı.
Pfizer-BioNTech zaten ilk baştan beri bu alanda öne çıkan bir şirketti. Gelişme sürpriz olmadı. Önemli soru İngiltere neden bu kadar çabuk davrandı.
Johnson hükümetinin taahhüt ettiği bir konuda tavizler verilerek de olsa söz yerine getirildi. Balıkçılık konusu belki de en yoğun tartışmalara sahne oldu. Şimdi Birleşik Krallık ikili ve çok taraflı anlaşmalar imzalayacaktır.
Avrupa Birliği
ECB toplantısında gündemdeki sorulardan birisi olan Avronun dolar kaşısında değer kazanmasına ilişkin Başkan Lagarde; herhangi bir kur hedeflerinin olmadığını yineledi.
Paris Antlaşması çerçevesinde sera gazı salınımını azaltmak için Birlik üyesi ülkelerin daha katı önlemler uygulamsı konusunda anlaşma sağlandı.
Fransa Cumhurbaşkanı Macron da Covid-19’a yakalanan ünlü isimler arasına katıldı.
Bununla beraber Avronun değer kazanması fiyatlar üzerinde aşağı yönlü bir baskı oluşturduğundan ECB’nin bu gelişmeleri yakından izlediği de bilinen bir durum.
Her ne kadar bu, ülkelerin kendi isteği ile aldıkları bir tedbir olsa da önemli. Ayrıca 2021’de yeşil alımların öne çıkacağını düşünüyorum.
Hem ABD hem de Almanya’da enfeksiyon sayısındaki artış ile haber eş zamanlı geldi. Haberde semptomların orta şiddette olduğu açıklandı.
Almanya
ABD gibi Almanya da Covid-19 kaynaklı en yüksek hayat kaybı yaşanan ay olarak Aralık ayını kayıtlara geçirdi.
Hem Noel hem de yeni yıl öncesinde sıkı önlemlerin alınacağı açıklandı. Kısmi kapanmalar tekrar yaşandı ve aşı gelişmeleri sürerken tedbirlere devam kararı çıktı.
Türkiye
S-400’ler konusunda ABD yaptırım kararlarını açıkladı. Karar öncesi karamsarlık hakimken açıklama beklenenden çok daha yumuşak oldu. Ancak askeri tedarik açısından ABD mali piyasalarından yasaklanmak ve diğer yaptırımların da stratejik anlamda sonuçları olumsuzdur.
TCMB’nin faiz politikasında tekrar sade ve anlaşılır bir politikaya dönmesi ve şeffaf, iletişim kanallarına önem veren tutumu etkilerini gösteriyor.
BDDK, bankaları kredi vermeye teşvik eden Aktif Rasyosu uygulamasına son verileceğini ve yeni yıldan itibaren düzenlemenin kullanılmayacağını duyurdu.
Yıl içerisinde 643 ile en yüksek seviyesine ulaşan CDS primleri eski politikalara geri dönüşle birlikte Aralık ayında tekrar 306 seviyesine gerilemiştir.
Gerek Türkiye’nin olumlu adımları gerekse de yeni hükümetin önemli bir konuda ılımlı yaklaşımı piyasalara da pozitif yansıdı.
Faiz ve enflasyon konusunda hatalı duruşta ısrar etmektense bunları açıkça kabul edip doğru yönde atılan adımlar son derece önemlidir. Bağımsızlık konusunda oluşturulan imajın düzeltilmesi ise zaman alacaktır.
İlk baştan beri sorunlu görülen, oran konusunda ayarlamalar yapılan ve en sonunda da kaldırılması ile normalleşme sağlayan doğru bir adım daha.
Riskleri azaltmak ve rasyonel, beklentilerle uyumlu politikalara geri dönmek ve reformlar konusunda verilen taahhütler yıl sonunda çoğu fiyatlamalara yansımıştır. 2021 uygulamaların öne çıkacağı bir yıl olmalıdır.
Çin
Sağlık İpek Yolu projesi kapsamında Çin’in geliştirdiği coronavirus aşısı Asya ve Orta Doğu ülkelerine gönderildi.
Yılın son günlerinde Avrupa Birliği ile Çin arasında yabancı yatırımcılar açısından imkânları arttıran bir yatırım anlaşması imzalandı.
Aşının üçüncü aşama testlerinin de başarılı olduğu ve koruma sağlandığı söylense de haklı gerekçeler ve bilimsel çekincelerle bu aşıyı istemeyen büyük bir kitle de var.
2013 yılında başlayan müzakerelerin başarı ile sonuçlanması önümüzdeki on yılda dönüşümlere yol açabilir.
Rusya
Sputnik V aşısı ön cephede yer alan sağlık çalışanları ve belirli gruplara uygulanmaya başlandı.
Daha önce de gündeme gelen ve test sonuçlarının açıklanmaması nedeniyle eleştirilen yönetim yakında bu bilgileri de paylaşacağını belirtti.
Petrol
OPEC + üyeleri 2021 Ocak itibarıyla üretim kesintisinde kademeli bir azalma yapacaklarını duyurmuştur.
Yeni durumda üretimde günlük yaklaşık 500 bin varil kadar bir artış göreceğiz. Petrol talebinin baskılanması sonrasında toparlanma ile birlikte beklenen bir gelişmedir.
Diğer
Bitcoin üzerine daha önce dikkatimi çeken noktaları ve neden artık bir yatırım aracı kimliği kazanmaya başladığını yazmıştım. İsveç dijital bir paraya geçmeye çalıştığını duyurdu. Bitcoin ise Aralık ayında muazzam bir ralli yaptı.
Dijital ödeme sistemlerine daha Mart ayında dikkat çekmiş Bitcoin için de kripto paralar kapsamında önemli olduğunu söylemiştim. Yakından takip etmekte fayda var.
Halka arzlar (IPO) baş döndüren bir tempoda sürüyor. Fiyatlarda balon oluştuğunu iddia eden bir grup yanında yıldızlara kadar yükselişi düşleyen de bir grup var.
İkisi de doğru, önemli olan zamanlama ve seçicilik diye düşünüyorum. İlgilendiğim, ancak halka arzlarda almadığım şirketleri ise izliyorum.
Ergun UNUTMAZ, 02.01.2021