Vitaminli Ekonomiks

Ege CANSEN – Prof Dr. Asaf Savaş AKAT
Editör: Dr. Barış ESEN

Ekodiyalog programı Türkiye televizyon tarihinde ekonomi ve finansın temellerini geniş kitlelere ulaştıran, makroekonomiyi anlaşılır kılan çok önemli bir yayındı. Deniz Gökçe, Mahfi Eğilmez ve Asaf Savaş Akat ile 2000 yılında başlayan, sonradan Ege Cansen’in Mahfi Hoca ile yer değiştirdiği ve zamanla başka isimlerle devam eden bu yayını farklı kılan şey bence ciddi ve son derece incelikli konuların eğlenceli bir sohbet eşliğinde sunulmasıydı. Teknik konuların detayını önceden bilmeyen ve sonradan araştırmayanlar için bu değerli tartışmalar belki de hafızalarda “ekonomik odaklı eğlence (ya da eğlence odaklı ekonomi) programı” şeklinde kalmıştır. Ancak farklı kanalları benzer formatta yayınları o günlere dayanıyor diyebiliriz.

Bugün sizlerle notlarımı paylaşacağım kitap da aslında benzer nitelikte. Barış Esen’in editörlüğünde hazırlanan Vitaminli Ekonomiks kitabı Bloomberg HT kanalındaki sohbetlerden yola çıkarak derlenmiş bir kitap. Ege Cansen ve Asaf Savaş Akat’ın bilgi, tecrübe ve keyifli anıları kitabın ilk sayfasından sonuna kadar yukarıda bahsettiğim hissiyatı veriyor.

Okuması keyifli, dili akıcı oldukça güzel bir çalışma olmuş. Kitabın, güncel olayları tarihi gelişmelere bağlayan yapısı ve öğretici unsurları yanında Türkiye ekonomisinin sorunlarını anlamak isteyen ve çözüm yolları açısından fikirler arayan herkesin okuması gerektiğini düşündüğüm bir yayın olmuş. Bu vesileyle Barış Bey’e, kıymetli Hocalarıma, Remzi Kitabevine ve emeği geçenlere teşekkürlerimi sunarım.

Bu çalışma, 2020 yılının son derece ilginç bir dönemini, hem Türkiye hem dünya ekonomisinde COVID-19 bütünsel salgınının ilk dalgasının yaşandığı süreci kapsamaktadır. Bu süreçteki ekonomik, parasal gelişmeler ve izlenen maliye politikaları ile bunların etkileri kapsamlı bir şekilde ele alınırken fıkralar, espiriler ve düşündürücü benzetmelerle ekonomi teorisiyle gündelik yaşamın sıkıntıları dengeli bir şekilde sunuluyor.

Teknik detayda kaybolmadan genel okuyucu kitlesine aktarılan bilgiler ekonominin dinamiklerini anlamak açısından da önemli. Kavramların ve yabancı kelimelerin köklerinin açıklanması, teknik terimleri daha anlaşılır kılarak konunun uzmanı olmayanların da işleyişi kavraması bakımından fayda sağlıyor.


İçerik detaylarına gelirsek yayınlardan derlenen bu çalışmanın bölümlerden oluşan sistematik bir yapısı yok; ancak yatırım tasarruf dengesinden dış açık, enflasyon, kur seviyesi ve bu çerçevede yaşanan krizlerlere; işsizlik, istihdam, parasal genişlemeden altın, petrol ve enerji kaynaklarına uzanan ve birbiriyle bağlantılı geçişlerin olduğu kapsayıcı bir bütünlüğü mevcut. 287 sayfalık hacim bir hafta sonunda bitirebileceğiniz kadar kolay bir okumadır. Ama asıl mesele buradaki bilgi, fikirler ve düşünceleri veri setlerine uygulayarak hem bireysel portföylerimizin gelişimine katkı sağlamak hem de ülke ekonomisinin verimli, sürdürülebilir ve güçlü bir büyüme yapısıyla müreffeh seviyeye ulaşmasıdır. Bunun yoluysa dersler çıkararak yanlışları azaltıp doğruları arttırmaktır. Tabi herkesin biraz ilave çaba göstermesi de gerekiyor.

Çeşitli konuların işlenmesinin sağladığı bir zenginlik de ilginç şeylerle karşılaşabilme olasılığınızın artmasıdır. Mesela kitapta geçen ve “Monetary National Income Analogue Computer” kelimelerinin baş harflerinden oluşan MONIAC adlı makine dikkatimi çekmişti. Mahfi Hoca’nın mesajı da makine hakkında kısa bir bilgiyle bu şekilde yer bulmuştu. Ben konuyu bir adım ileriye taşıyarak makinenin nasıl çalıştığına ilişkin video ekleyeyim. Belki başkalarının da ilgisini çeker.

“Modern toplumu tarihte var olan diğer toplumlardan ayırt eden temel özellik nedir? Sanayinin ulaştığı hacim ve karmaşıklıktır. Gerisinde Sanayi Devrimi vardır. Modern toplum sanayi toplumudur. Sanayi, tam adıyla imalat sanayi, doğanın imkânlarını bilim ve teknoloji ile daha etkin kullanmayı mümkün kılar.” — Asaf Savaş AKAT

“Ünlü iktisatçı Prof. Ragnar Nurkse ‘Fakir ülkeler neden fakirdir?’ diye düşünmeye başlıyor. Pek çok nedeni irdeledikten sonra, bu kısır döngüyü ‘Fakir ülkeler fakir oldukları için fakirdir.’ şeklinde ifade ediyor. Fakir olunca tasarruf az oluyor, tasarruf az olunca yatırım az oluyor. Yatırım az olunca üretim az oluyor, üretim az olunca fakir olunuyor.

Ekonomi bir kısır döngüye takılınca, ‘Bu kısır döngü nereden kırılır’ diye düşünmek lazım.” — Ege CANSEN

“İktisatta en çok tartışılan konulardan biri de para. Paranın değeri, paranın bollaşması, paraya güven, paranın alternatifi gibi bir dolu kavram ve soru aklımızda dolaşıyor. Altın ise tarih boyunca insanların en çok güvendiği varlık sınıfının başında geliyor. Altına ülkemizde de geleneksel olarak bir güven ve ilgi var. Peki altın ve para arasındaki ilişki nasıl? — Barış ESEN

Birkaç alıntı ile göstermeye çalıştığım gibi oldukça önemli konularda düşünmenizi sağlayacak, samimi ve akıcı üslubuyla da okumaktan keyif alacağınız bir çalışma. 👌🏻

İyi okumalar ve başarılar dilerim.

Ergun UNUTMAZ, 15.03.2023

Ege CANSEN – Asaf Savaş AKAT – Barış ESEN, Remzi Kitabevi, İstanbul, Birinci baskı, Nisan 2021.