Para Politikası 30

Aralık ayında önemli merkez bankalarının toplantıları vardı ve yılın son Para Politikası yazısına bu anlamda hepsi katkı sağladılar. Amerika Merkez Bankası (Fed) ardından Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve İngiltere Merkez Bankası (BOE) para politikası faizlerinde bir değişiklik yapmazken pivot işaretini pekiştirdiler. Daha doğrusu bulunduğumuz noktanın zirve olabileceğini ancak faiz indirimi için erken olduğu aktarıldı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ise bugün (21/12/2023) gerçekleştirdiği toplantıda para politikası faizini 300 baz puan arttırdı.

İzlediğim merkez bankalarının politika faizlerindeki gelişim ve politika faiziyle gerçekleşen enflasyon farklarına bakarak buyrun başlayalım.

Aşağıdaki grafikte merkez bankalarının politika faizleriyle yıllık enflasyon arasındaki fark görülmektedir. ABD (mavi), Avrupa Birliği (sarı), İngiltere (kırmızı) ve Türkiye (turkuaz) için 2022 yılına kadar benzer şekilde ilerleyen süreç son derece çarpıcıdır. Rezerv paraya sahip olmayan bir ülke olarak politika faizini enflasyonun üzerinde belirlenmesinden, faiz – enflasyon ilişkisinde farklı tercihlerin uygulandığı döneme geçilmiştir. Büyük merkez bankaları faiz oranlarını arttırırken Türkiye’de faiz oranları düşürüldüğü için böylesi bir tablo ortaya çıkmıştır. Son dönemde belirtilen normalleşme ve rasyonel politikalara dönüşle bu grafiğin de yakınsama gösterdiği görülmektedir. Düşen enflasyon ve artan faizler açığın kapanmasını sağlayacaktır.

FED – Aralık 2023

ABD Federal Rezerv Bankası, politika faizini 13 Aralık tarihli toplantıda sabit tutarken beklendiği gibi şahin söylemlerle piyasalara yön verdi. Higher-for-longer şeklindeki bir süre daha, yüksek oranlarla yaşamaya devam edeceğiz görüşü artık piyasalarda sindirilmiş durumda. Daha önce pivot için önden giden piyasalar şimdilik Haziran 2024’e kadar bir faiz indirimi beklemiyor Ancak sonrasında beklenenden hızlı ve yüksek bir geri çekilme hesapların arasında dikkatimi çeken önemli bir unsur.

Fed Başkanı Jerome Powell enflasyonla kararla mücadelenin süreceğini belirterek sıkı para politikasına devam edileceğini, ortalama yüzde 2 seviyesindeki hedefte bir değişiklik bulunmadığını belirtti. Toplantı karar metninde; göstergelerin, ekonomik aktivitenin üçüncü çeyrekte yaşanan güçlü duruma göre yavaşlama gösterdiği aktarılmakta, iş gücüne katılımda gevşeme görülüğü ancak yine de güçlü olduğu; işsizliğin düşük seyrettiği vurgulanmaktadır. Bu ortamda geleceğe yönelik beklentileri şekillendirecek biçimde Fed, politika faizinde değişikliğe gitmeden verilerin izleneceğini yinelemiştir.

Politika faizi (Fed Funds Rate: Beyaz %5,33) ile alt ve üst bant değerleri (kırmızı ve mavi) Grafik 3’de görüldüğü gibi gerçekleşmiştir. Turkuaz sütunlarsa toplantı tarihlerinde alınan ve en son kararın işlendiği faiz patikasını göstermektedir. Politika faizi mevcut durumda yüzde 5,25 – 5,50 bandındadır.

Grafik 4’teyse manşet enflasyon (beyaz) ve çekirdek enflasyon (mavi) açısından gelişmelere yer vererek sarı sütunlarla da politika faizindeki değişimleri yansıttım. Geçen senenin aynı ayına göre manşet enflasyonun yüzde 3,12 ve çekirdek enflasyonun yüzde 3,99 seviyesindeki hareketi zirvenin geride kaldığını teyit etmektedir. Enflasyon hedefi olan yüzde 2,00 ise artık daha erişilebilir görünse de ulaşma süresi bu kadar çabuk olmayabilir. Petrol fiyatlarındaki yükselişten etkilenen manşet enflasyona karşı enerji ve gıda fiyatlarındaki oynaklığın dışlandığı çekirdek enflasyonun düşüş eğilimi göstermesi yapışkanlık endişeleri bakımından rahatlatıcıdır, ancak hâlâ manşetin üzerinde seyrettiği de unutulmamalıdır.

Son toplantının tam metnine Federal Rezerv Sistemi Yönetim Kurulu sitesinden ulaşabilirsiniz.

ECB – Aralık 2023

Enflasyon dinamikleri açısından enerji kaynaklı maliyet artışına daha fazla maruz kalan Avrupa bu kez enerji fiyatlarındaki gerileme sayesinde enflasyonda düşüş için mutlu. Kasım ayında manşet enflasyon (beyaz) geçen senenin aynı ayına göre yüzde 2,37 seviyesinde gerçekleşti ve Grafik 5’te yer verdiğim şekilde bunun içinde enerjinin (mavi) payı eksi yönde olumlu katkı yönünde devam ediyor. Sanayi üretimi ve enflasyon dinamikleri açısından düşen maliyetler anlamında iyi bir gelişme. Gıda fiyatları (sarı) ve hizmetler (mor) kalemleri de düşüş eğilimini sürdürüyor, ancak hâlâ yüksek. Yüzde 2,4’luk enflasyonun kırılımı için paylar şöyle: Enflasyonun yüzde 1,69’u hizmetlerden gelirken yüzde 1,37’si gıdadan kaynaklanıyor. Enerji dışı sanayi mallarının payı yüzde 0,75 seviyesinde ve enerjinin katkısı eksi yüzde 1,41 şeklindedir.

Tabi bu noktada ECB’nin Fed’in gerisinden geldiğini ve talep enflasyonu yanında maliyet enflasyonu altında bir denge gözettiğini de hemen vurgulamakta fayda var. Hatta bazı değerli isimlerin ECB’nin ekonomiyi gereğinden fazla daraltma riskine sürüklediği görüşü de bu toplantıda karşılık buldu.

Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde’ın başkanlığında ECB, 14 Aralık tarihli toplantıda, politika faizini sabit tutmuştur. Grafik 6’da bu karar sonrası yüzde 4,50 seviyesindeki politika faizi ve yıllık enflasyon oranları görülmektedir. Kasım ayında manşet enflasyon (beyaz) yüzde 2,4 ve çekirdek enflasyon (mavi) yüzde 3,5 şeklinde gerçekleşmiştir. Piyasalardaki düşük büyüme, yüksek enflasyon ve işsizlik verileri avro için pek umut vermiyor.

Grafik 7’deyse sütunlarla politika faizindeki değişimleri; çizgilerle de mevcut durumdaki faiz oranlarını gösterdim. Malum ECB üç farklı politika faizi kullanıyor ve bunlardan asli olan faiz oranını beyaz çizgiyle gösterdim. Son durumda Temel Yeniden Finansman İşlemleri Faizi yüzde 4,50 seviyesini korurken Mevduat Olanağı Faizi (kırmızı) yüzde 4,00 seviyesindedir. Gecelik Borç Verme Olanağı Faizi (mavi) ise yüzde 4,75 seviyesinde bulunmaktadır. ECB’nin yıl sonu enflasyon hedefi kesin bir şekilde yüzde 2,00 düzeyindedir.

Avro Bölgesi için izlediğim Enflasyon notlarıma bağlantı üzerinden;
Para Politikası kararına ECB’nin resmî internet sitesinden ulaşabilirsiniz.

BOE – Kasım 2023

İngiltere Merkez Bankası (BOE), politika faizini 14 Aralık tarihli toplantısında sabit tutma kararı almıştır. Beklentilere uygun bu karar 6-3 çoğunlukla alınmıştır. Verilerde ciddi bir iyileşme olmazsa 25 bp’lik son bir faiz artışı isteği toplantıdaki üç üyenin belirttiği şekilde görülebilir.

Toplantıda, enflasyonda beklenen gerileme yanında iş gücü piyasası, büyüme ve finansal sıkılaşma risklerine dikkat çekildi. Eylül ve Kasım aylarındaki toplantılarda da faizler sabit tutulmuş, yüzde 5,25 seviyesi korunmuştu. Politika faizinin gelişimini Grafik 8’de kırmızı çizgiyle belirttim. Turkuaz renkli sütunlarsa ilgili tarihlerdeki toplantılarda alınan faiz kararlarını göstermektedir.

Enflasyon bakımından yıllık yüzde 11,1’lik zirvenin ardından Kasım ayında manşet enflasyon (beyaz: yüzde 3,95) ve çekirdek (mavi: yüzde 5,11) enflasyon kalemleri düşüş eğilimini Grafik 9’daki gibi sürdürüyor. Grafiğin alt kısmındaysa politika faizini sarı sütunlarla işaretledim. Enflasyon yükselmeye başladığında arttırılan faizler enflasyonun düşüş sürecinde de devam ettirilmektedir. Para politikasının zaman gecikmesi ve ekonomide daralan talep izlenecektir. Burada da beklenti bu yılın ikinci yarısında hızlı bir düşüş ve enflasyon hedefi olan yüzde 2’nin 2024 sonunda yakalanabileceği yönündedir.

Birleşik Krallık için izlediğim Enflasyon notlarıma bağlantı üzerinden;
Para Politikası kararına BOE’nin resmî internet sitesinden ulaşabilirsiniz.

CBRT – Ekim 2023

Hafta içi TCMB Başkanının röportajı çok tartışılmış olsa da para politikası kararlarında bir sürpriz olmadı ve beklendiği üzere 250 baz puanlık bir artış gerçekleştirildi. Enflasyonla mücadelenin gereği olarak para politikasında faizlerin doğrudan ve doğru bir şekilde yükseltilmesi yanında politikada sadeleşme ve güçlü iletişim hamlelerine devam edilmesi dışarıda da olumlu yankı buluyor.

Önceki yanlışlardan dönülmesi ve yapılan değişiklerin etkisi zamanla kendisini gösterecektir. 21 Aralık tarihli toplantıda TCMB politika faizi, 250 baz puan artışla yüzde 42,5 seviyesine çekilmiştir. Grafik 10’da Turkuaz renkli sütunlar ilgili tarihteki toplantılarda alınan faiz kararlarını, kırmızı çizgiyse politika faiz oranlarını göstermektedir. Yapılan açıklamada: “Kurul, dezenflasyonun tesisi için gerekli parasal sıkılık düzeyine önemli ölçüde yaklaşıldığını değerlendirerek parasal sıkılaştırma hızını yavaşlatmıştır. Kurul, parasal sıkılaştırma adımlarını en kısa zamanda tamamlamayı öngörmektedir.” ifadesi grafikte görüldüğü gibi 500 bp şeklindeki artışlarda yavaşlamayı ortaya koymaktadır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Tüketici Fiyat Endeksi verileri ise 4 Aralık 2023 tarihli son veriyi kapsayacak şekilde Grafik 11’de gösterilmektedir. Bir önceki yılın aynı ayına göre manşet enflasyon (beyaz) Kasım ayında yüzde 61,98 olarak gerçekleşmiştir. Çekirdek enflasyon (mavi) da aynı dönemde yükseliş göstererek yüzde 69,89 seviyesine çıkmıştır. Sol eksende gösterilen ve grafiğin altındaki kırmızı çizgi ise yüzde 5’lik enflasyon hedefidir. Dolayısıyla artış hızı düşse de sıkı para politikası ve faiz artışlarının devam etmesi gerektiğini düşünüyorum. Fed’in dahi Haziran 2024 öncesi indirimi gündemde olmayan bir ortamda TCMB’nin tekrar faiz indirimi ise sıkıntılara yol açacaktır.

Son olarak 02 Kasım 2023 tarihinde açıklanan Enflasyon Raporu‘nun rasyonel bir zemine dönmek adına başarılı yönlerin geliştirilmeye devam ettiğini belirtmek isterim. Bugün yapılan açıklamalar ve tahminlerin yukarı yönde güncellenmesi güvenilirlik açısından önemlidir. Metninde 2023 yılı sonu için enflasyon tahmini yüzde 65 ve 2024 yılı sonu tahmini ise yüzde 36 olarak değiştirilmiştir. Grafik 12’de yer verdiğim çalışma çıktı açığı ve yüzde 5 seviyesindeki enflasyon hedeflerini de göstermektedir..

Güvenilirlik ve enflasyonla mücadele açısından raporda yer alan notlar için Grafik 11’de yer verdiğim uzun vadeli eğilimi bir kere daha aktarmakta fayda var.

Para Politikası Kurulu açıklamasının tam metnine TCMB‘nin internet sitesinden ulaşabilirsiniz.

Bir önceki rapora ulaşmak için bağlantıyı kullanabilirsiniz.

Ergun UNUTMAZ, 21.12.2023