Domates Fiyatları ve Değerleme

Finans dünyasının hareketli saatleri dışında okuma ve araştırma yapmak yanında çeşitli platformlardaki sunum ve sohbetlere katılmayı çok faydalı buluyor, vaktim oldukça da Twitter Spaces yayınlarını takip ediyorum. Geçen gün de katıldığım bir odada değerleme ve hisse seçimi üzerine konuşulan bir ana denk gelmiştim. Oldukça keyifli giden sohbet nasıl oldu da Almanya’da domates fiyatlarına ve benim domates fiyatlarına olan sıfıra yakın esnek talebime ya da diğer bir deyişle fiyat umursamazlığıma geldi bilmiyorum,😂🙂 ama bugün bu konuyla ilgilenerek başka yerde bulamayacağınız dağınıklıkta bir anlatımla ve bir o kadar da lüzumsuz bir hedefle eşsiz bir yazı hazırladım.

Buyrun başlayalım.

Domates ya da Biftek, önemli olan şey indirimdeyken almaktır!

Öncelikle domatesi ucuzken alıp uzun vadeli bir bakışla gelecekte daha yüksek bir fiyattan satma işi biraz sıkıntılı. Kısa vadede al sat yapacağım diyorsanız o da çok riskli. Temettü yatırımı olur mu derseniz çocuklarınızın geleceğini garanti altına alacak bir nakit akışı ya da bileşik getirinin gücü gibi unsurlar da yok. Bitcoin için alternatif olacak şekilde miktarı sınırlı da değil.

Ama olsun biz seviyoruz, zaten maksat yatırım stratejilerini ve değerleme yöntemlerini öğrenmek diyorsanız tam doğru yerdesiniz. Kaldı ki beğenerek okuduğum kitapların birinde “Buy Stocks like Steaks” yani “Hisse senetlerini de biftek alır gibi alın” deyince oluyorsa domatesle de olur belki. Merak edenler için buradaki fikri hemen söyleyeyim; bir ürünü satın almak için en iyi zaman, o üründe bir indirim olduğu zamandır. Başka bir deyişle diğer her şey sabitken değerinin altında bir fiyattan işlem gören ürünü satın almak, yapacağınız yatırımda daha baştan kazanç sağlamak belki de dikkat edilecek en önemli ilkelerden biridir. İkincisiyse sabırla fiyatın değeri yakalamasını beklemektir.

Biz tekrar konumuza dönersek, “Almanya’da domates kaç para?” sorusuna, “Hangi domates?” şeklinde yanıt vermiş ve fiyatları bilmediğimi, ihtiyacım oldukça az bir miktar aldığımı ve fiyatta bariz bir anormallik varsa almadığımı söylemiştim. Aşağıdaki Kanıt 1 ile rastgele bir zincir markette bile 10 çeşit domates bulunduğunu takdirlerinize sunuyorum. 🙂

Değerleme Yöntemleri ve Fiyat Analizi

Değerleme Yöntemleri için önceki bir yazım çerçeveyi belirlese de şimdilik 25 Mart 2022 tarihli bu resim üzerinden gidelim. Daha sonra F/K oranı hesaplayarak göreceli değerleme konusuna da geleceğim, ancak önce İçsel Değerlemeye kısaca bir bakalım.

Bir varlığın içsel değeri, o varlığın ömrü boyunca üretmesi beklenen nakit akışları ve bu nakit akışları konusunda sizin ne kadar şüphe duyduğunuz ile belirlenir. Yüksek ve istikrarlı nakit akışlarına sahip varlıklar, düşük ve oynak nakit akışına sahip varlıklara göre daha değerli olmalıdır.

İndirgenmiş Nakit Akışları (İNA) yöntemiyle hesaplancak içsel değer için de risk, büyüme, sermaye maliyeti, öz kaynak getirisi ve yeniden yatırım oranı gibi birçok değişken kullanılarak gelecekte elde edilmesi beklenen nakit akışlarının bugünkü değeri hesaplanır.

Domates örneği kapsamında bu sayılanlar mümkün olmasa da başka bir şekilde fikir oluşturalım. Öncelikle domates üretim maliyeti yanında lojistik, depolama ve aracıların kârını ilk maliyete eklediğinizde domatesin kilosu için bir fiyat hesaplayabiliyorsanız ve piyasadaki fiyat bunun üzerinde oluşmuşsa domatesin pahalı olduğu söylenebilir. Eğer fiyat, işi iyi bilen kişinin doğru tespit ettiğini varsaydığımız fiyatın altındaysa da o zaman domatesin ucuz olduğu söylenebilir.

Ben daha piyasa fiyatını bilmiyorken bunu nasıl bilebilirim ki. Ama bilen kişileri ve uzmanları bulmayı biliyorum. O yüzden işin ehlinin ne yaptığına baktım. Buyrun elde ettiğim sonuçları kısaca aktarayım: Avrupa Komisyonu’nun Tarım ve Kırsal Kalkınma çalışmaları altında yürüttüğü bir sunumdan çıkardığım notları, aşağıdaki Grafik 1 üzerinden aktaracağım. Grafikte domates ürününe ait ortalama fiyatlar; aylara göre, 100 kilogram (kg) için ve avro bazında gösterilmektedir. Dolayısıyla mevsimsel etkileri dahi grafikte takip etmek mümkündür. En düşük fiyatlar Mayıs – Haziran aylarında görülürken kış ayları olan Ocak ve Aralık aylarında fiyat en yüksek seviyelere çıkmaktadır.

Grafikteki yeşil çizgi son 5 yıl için ortalama domates fiyatlarını gösterirken siyah kesikli çizgi aylara göre yine 5 yılın en düşük fiyatlarını ortaya koymaktadır. Benzer şekilde siyah noktalarsa üst bandı oluşturacak şekilde en yüksek aylık değerleri göstermektedir. Kırmızı kesikli çizgi ise 2021 yılında Avrupa Birliği (AB) ortalama fiyatlarını belirtmektedir. Grafikte dikkatimizi çeken şey 2021 yılının Mart ayı ile Kasım ayı arasında oluşan fiyatların üst banda yakın seyrettiği ya da yeni zirveleri oluşturduğudur. Dolayısıyla geçen sene domates pahalıymış denilebilir.

Peki 2022 yılında durum nedir dersek bu kez de kırmızı düz çizgiyi ve çember içindeki değerleri okumamız gerekir. Bu değerler de Ocak ve Şubat aylarında zirve üzerine zirve yapıldığını göstermektedir. Domatesin kilosu Ocak ayında 1,79 avro iken Şubat ayında 2,10 avroya çıkmıştır. Bu yükseliş mevsimsel eğilime de aykırı bir hareket içindedir. Geçen senenin Şubat – Mart artış oranı olan yüzde 30,77 değerini buna uygularsak Mart ayında beklediğim fiyat 2,74 €/kg şeklinde oluşmaktadır. Gerçi bu grafiği görenler açığa satış tuşuna çoktan basmış da olabilir, ama o konuda bir şey söyleyemem. Herkesin kendi risk / getiri tercihidir.

Gelelim bir diğer görsele. Yukarıdaki Grafik 2 ise ülkeler için dünya çapında fiyatları göstermektedir. Numbeo sitesinden aldığım görsel ne kadar güvenilir bilmiyorum ve hesaplama yöntemine de ulaşamadım, ancak Grafik 1 kapsamında düşününce bunun 5 yıllık ortalamalara yakınsadığını düşünüyorum. Haritada koyu yeşil renk ucuzu koyu kırmızı renk ise pahalıyı ifade etmektedir. Almanya için verilen domates fiyatı, kilogram başına 1,47 avrodur.

Peki buradan elde ettiğimiz çıkarımları bir kenara yazarak devam edelim.
İkinci yöntem: Göreceli Değerleme

Göreceli değerlemede varlıklar, piyasanın benzer varlıkları nasıl fiyatladığına bakılarak değerlendirilir. Bu yüzden satın almak ya da kiralamak istediğimiz bir ev için ne kadar ödeyeceğimize karar verirken o muhitte benzer nitelikteki evlerin kaça satıldığına ya da kiraya verildiğine bakarız.

Göreceli değerlemede çeşitli çarpanlar kullanılmakla birlikte dünyada en yaygın görülen çarpan Fiyat / Kazanç (F/K ya da FK) çarpanıdır.

O halde domates alırken burada iki yöntem kullanabiliriz. Bunlardan ilki eğer söz konusu dönem aralığında salatalık, biber, marul vb. diğer sebzelerin fiyatları geçen aya göre yüzde 10 artarken domates fiyatları yüzde 5 artmışsa domatesin ucuz olduğu düşünülebilir. Aksi durumda ise kendi grubundaki ürünlere göre daha pahalıdır. İkinci yöntemse aynı olduğu kabul edilen domates türü için farklı süper marketler ya da manavlardaki fiyatlar arasında en düşük olanının seçilmesidir.

Doğal olarak elimde liste market, manav gezmedim.😂 Onun yerine sizler için başka bir çalışma yaptım. Kanıt 1’de sunduğum 10 farklı domates için FK hesapladım. Yalnız FK derken “Kazanç” yerine “kilogram” alarak bir standardizasyon sağlamaya çalıştım. Etikete bakarak 2,79 ile en ucuzu olmasa da iyi fiyata domates aldım diye övünürseniz, finansal bir okuryazar genç gelip: “İyi de dayı sen en pahalısını almışsın.” dediğinde canınız sıkılır. Çünkü 2,79 avro fiyat 250 gram içindir. Yani kilosu 11 avronun üzerindedir ki bu da listedeki en pahalı domatestir.

Bir de üçüncü ve son yöntemimiz olan opsiyon fiyatlaması şeklinde değerleme var ki onu da araya sığdırarak bana iyice kızmanızı istemem. Zaten buraya kadar okuduysanız domatesten de soğumuş olabilirsiniz.


SONUÇ olarak içsel değerleme olmasa da eldeki koşullarla bu yakın bir fiyat analiziyle ile 2022 yılının Mart ayı için tahmin etmiş olduğum domates fiyatı 2,74 €/kg şeklindeydi ve piyasada farklı tür domatesler için 25 Mart 2022 tarihi itibarıyla elde ettiğim veriler 2,58 €/kg ile 11,16 €/kg arasındadır. Bu değerlerin ortalaması 5,67 €/kg şeklindeyken ortanca değeri 4,17 €/kg olarak hesapladım. Göreceli değerleme yapmak için diğer sebze fiyatlarınız ve domatesin başka zincir marketlerdeki fiyatını da karşılaştıramadım. Ancak internetten şöyle bir baktığımda rekabet yoğun olduğu için fiyat farkının çok yüksek olmadığını söyleyebilirim. Sağlıklı olmayabilecek bu küçük örneklemden görüldüğü üzere domates fiyatları geçen sene başladığı 5 yılın zirvelerindeki hareketini geliştirerek devam etmektedir.

İçsel değer ve İndirgenmiş Nakit Akışlarıyla hisse senedi seçimi konusu ilginizi çekiyorsa Şişecam şirketi için hazırlamış olduğum şu yazıma ve videoya bakabilirsiniz.

Dilerim finansal anlamda teknik bir konuya renk ve tat katarak güncel bir konuyla birleştirdiğim bu araştırma benim için olduğu kadar sizlere de fayda sağlar.

Saygılarımla.

Ergun UNUTMAZ, 26.03.2022