Piyasa Analizleri 23 12
Aralık 2023
Seçilmiş borsa endeksleri, döviz kurları ve sabit getirili menkul kıymetlerden oluşan geniş bir veri seti izliyorum ve bu yazıda geçen ay piyasalardaki gelişmeleri grafikler üzerinden yorumlayacağım. Zaman yönetimi ve yapılacak işler sıralamasında, A noktasından B noktasına geçişi anlamak, olaylar arasında bağlantı kurmak ve bunlara göre pozisyonları gözden geçirmek son derece önemlidir. Bu yolculuk oldukça inişli çıkışlı olsa da ay sonunu nerede bitirdiğimiz başarı açısından daha az gürültü içerir ve uzun vadeli eğilimi görmek açısından fayda sağlar. Tabi kısa vadeli işlemler ve alım satımlarda bu son derece riskli bir yaklaşım olur ki bu tür işlemlerde kullanılacak araçlar planla uyumlu olmalıdır.
Bu yazının ikinci bir katkısıysa; B noktasından C noktasına gidişin nasıl olabileceğini yorumlamak için daha fazla veriye sahip olmanın sağladığı avantajdır. Seçmiş olduğum para ve sermaye piyasası araçlarındaki değişimlere bakarak önümüzdeki ay için kendi varsayımlarımla planlarımı oluşturuyorum.
Enflasyon verilerini ay içinde Twitter üzerinden şu akışlarda paylaştığım için burada tekrara düşerek vaktinizi de almayacağım. Dileyenler son verileri kısa akışlardaki grafiklerden izleyebilir. Anlık olarak haberdar olmak isterseniz de hesabımı takip edebilirsiniz.
1) Avro Bölgesi: 19 Aralık 2023
2) Birleşik Krallık: 20 Aralık 2023
3) Amerika Birleşik Devletleri: 12 Aralık 2023
4) Almanya: 08 Aralık 2023
5) Türkiye: 04 Aralık 2023
Aralık ayında izlediğim dört merkez bankasının da toplantısı vardı. Yılı kapatırken kurulların aldığı kararlar, para politikası faizleri, enflasyon oranları ve geleceğe yönelik beklentiler ilginizi çekiyorsa da Para Politikası yazımı inceleyebilirsiniz. Genel bir fikir vermesi açısından, izlediğim merkez bankalarının politika faizi kararlarını Grafik 1’de; mevcut politika faiziyle gerçekleşen yıllık enflasyonun farkını ise Grafik 2’de gösterdim. Bu, ileride beklenen enflasyonu dikkate alan birçok varsayım içeren reel faizden farklı olup doğrudan mevcut durumu ortaya koymaktadır. Türkiye açısından politika faizi yükseldiği hâlde açığın kapanmamasının nedeni enflasyonun da aynı şekilde yüksek seyretmesidir.
Enflasyon ve para politikasındaki görünümün ardından buyrun Aralık ayında piyasalarda fiyatlama ve kazançlar nasıl olmuş grafiklerle bakalım.
1 – Seçilmiş Borsa Endekslerinin Performansı
Temel olarak dört farklı ülkeden, altı farklı endeksi izliyorum. Bunlar: Amerika Birleşik Devletleri açısından S&P 500 (SPX), Nasdaq (IXIC) ve Dow Jones Industrial Average (DJI); Japonya için Nikkei 225 (NI225); Almanya için DAX (DAX) ve Türkiye için de BIST 100 (XU100) endeksleridir.
Bu endekslerin performansını öncelikle aylık verilerle kontrol ediyorum. İkinci aşamadaysa 31 Aralık 2019 tarihli kapanışları baz olarak aldığım standardize edilmiş ve karşılaştımalı bir analiz yürütüyorum.
Grafik 3’ün sol tarafında geçen 3 yılın performansı, devamında da bu yıla ait aylık kapanışlarla elde edilen getiriler yer almaktadır. Grafiğin büyük bir bölümünde BIST 100 Endeksinin diğer tüm endeksleri geçen performansı dikkat çekicidir.
31 Aralık 2019 kapanışa göre BIST Endeksi Aralık ayı sonunda değerini 6 kattan fazlaya çıkarmış ve böylece 5 katın üzerinde (%550,97) getiri sağlamıştır. Diğer endekslerse %26,44 ila %67,30 arasında kazanç sunmuştur. Bu veri doğru olmakla birlikte tabi ki gerçekçi değil, bir yanılsamadır.
Çünkü söz konusu endekslerin hepsi ABD doları bazında değildir ve döviz kuru farklılıkları fiyatlara yansımamıştır! Bu da getirilerin yanıltıcı olmasına yol açmaktadır ve bu etkiyi ayrıştırmak gerekir:
Grafik 4’de bu soruna yönelik olarak uyguladığım dönüşüm sonrası durum görülmektedir. ABD dışındaki piyasaların para birimini endekslerle aynı tarihlerdeki dolar kuru üzerinden dönüştürerek baz dönem üzerinden verileri tekrar hesapladım.
BIST Endeksi tüm dönemlerde en çok kazandıran borsa değildir!
Bununla birlikte, 2022 Eylül sonrasında en alttan en yukarı doğru çıkan seyir dikkat çekiçidir. 2023 yılı Şubat zirve olmuş ve Türk lirasının, özellikle de seçim sonrası değer kaybıyla Haziran ayına kadar dolar bazında kayıplar yaşanmıştır. Buradan başlayan borsa yükselişi ve kur istikrarı Aralık ayı sonunda baz döneme göre BIST Endeksi için dolar bazında getiri %31,20’ye yükselmiştir. Dolar bazında ikinci sırada bir konum BIST yatırımcıları için oldukça iyidir. Diğer endekslerse yüzde 9,21 ila yüzde 67,30’a uzanan bir aralıkta getiri sunmuştur. Referans noktasının altında kapanış gerçekleştiren endeks bulunmamaktadır. Döviz kurundaki değer kaybı, ABD tahvil piyasasındaki gelişmeler ve İsrail-Hamas savaşı nedeniyle Ekim ayında yüksek düşüş gösteren piyasalar iyi bir Aralık ayı geçirmiştir. BIST 100 ise negatif ayrışmıştır.
Döviz kurları peki bu değişimde nasıl bir rol oynamıştır?
BIST’in sunduğu yüzde 550,97’lik getiri gerçek değil midir?
Türk lirası bazındaki bu kazanç neden yanıltıcıdır?
DXY Endeksi söz konusu dönemde 115,95 seviyesini gördükten sonra Aralık ayını 104,80 seviyesinden kapatmıştır. (Dikkat: Piyasa kapanış seviyesi değil, baz döneme göre veriler. Piyasa verileriyle en yüksek değer 112,18 ve kapanış 101.38’dir.) ABD doları Aralık ayında zayıflarken başta Japon yeni olmak üzere diğer para birimleri değer kazanmıştır. Avro, sıkıntılı bir ayı 1,1037 seviyesinde tamamlamıştır. Baz döneme göre değişimler Grafik 5’te görüldüğü gibidir. Japon yeni de getiri eğrisi kontrolünün terk edilmesi ortamında bu süreçte fazlasıyla değer kaybına uğramıştı. Baz döneme göre kayıp yüzde 22,80’dir.
Türk lirası üzerinden elde edildiği düşünülen, yukarıda Grafik 3’te gösterilen yüksek kazançlarsa maalesef bu yüzden bir yanılsamadır. Yanılsama, Türk lirasının ABD doları karşısındaki değer kaybının bu getirinin büyük kısmını geri almasından kaynaklanmaktadır. Grafik 5’te aynı baz dönem üzerinden seçilmiş döviz kurlarının performansı da yer almaktadır. Türk lirası söz konusu dönemde yüzde 79,85 oranında değer kaybetmiştir. Başka bir deyişle yurt dışından döviz getirerek Türk lirası varlıklarda kazanç elde etseniz de dönem sonunda bunları tekrar dövize çevirdiğinizde o yüksek getirilerin önemli bir bölümünün kaybolduğu gerçeği ile karşılaşırsınız.
Dolayısıyla yurt içinde enflasyona, yurt dışı piyasalara yatırım yapıyorsanız da enflasyon yanında döviz kuru riskine de dikkat etmeniz gerekmektedir. Bu genel ilke tüm piyasalar için geçerlidir. Grafik 6’da bu nedenle BIST 100 Endeksinin Türk lirası (beyaz) ve ABD doları bazında (sarı) 2023 yılı performansını gösterdim. TradingView hesaplamasında muhtemelen dolar kuru hesabında fark olabilir, o yüzde sol üst köşede Endeks verilerini ve getiri hesaplarını ayrıca paylaştım. Türk lirası olarak bu yıl elde edilen yüzde 34,15’lik kazanç aslında dolar bazında yüzde 15,36’lık bir kayıp demek. Dolayısıyla yanılgıya düşmeden hesap yapmak gerekmektedir. Bu ayrışma da seçim sonrası döviz kurundaki değer kaybıyla doğrudan ilişkilidir.
Grafik 7’de baz yılını kenara koyarak seçilmiş endekslerin kendi para birimleri üzerinden Aralık ayı performanslarını inceledim.
BIST 100 Endeksi eksi yüzde 6,02’lik bir düşüş kaydetmiştir. Nikkei Endeksi de eksi yüzde 0,07 gibi çok ufak bir düşüşle yılı kapatmıştır. Nasdaq yüzde 5,52’lik kazançla ilk sıradadır. Diğer endeksler de yüzde 3,31 ila yüzde 4,84 arası artmıştır.
Az önce detaylı açıkladığım yanılgıya düşmeyelim diye bu kez Grafik 8’de dolar bazında bir dönüşümle, seçilmiş endekslerin Aralık ayı performanslarını sunuyorum.
BIST 100 Endeksi Türk lirasındaki değer kaybı nedeniyle dolar bazında yüzde 8,14’lük bir düşüş sergilemiştir. Türk lirası dolar karşısında Aralık ayında yüzde 2,25 değer kaybetmiştir. Diğer endekslerin tümü aynı dönemde yüksek getiriler sunmuştur.
Grafik 9’da aynı seçilmiş endekslerin dolar bazında ve bir önceki aya göre getirilerini daha uzun bir aralık için gösterdim.
BIST Endeksi (turkuaz) oynaklığı yüksek bir seyir sergilemektedir. Bir ay aşırı pozitif diğer bir aysa aşırı negatif hareket etmektedir. Spekülatif hareketler ve riskler bu tür piyasalarda yaygın bir şekilde görülebilir. Uçlarda, heyecanlı bir portföy!
Grafik 10’daysa Türk lirasının ABD dolarına karşı değişimini sarı renkle ve sağ eksende; BIST 100 Endeksinin ay sonu kapanışlarıyla seyrini ise beyaz renkle ve sol eksende gösterdim.
Enflasyonun üzerinde, reel getiri elde etmek yanında, eğer yurt dışından Türkiye’ye yatırım yapıyorsanız kur riskine karşı da bir yönetim stratejisi izlemeniz gerektiği bir kez daha görülmektedir.
2 – Hazine Bonosu ve Devlet Tahvillerinin Performansı
Buraya kadar seçilmiş endekslerin getirilerine, baz yılı üzerinden performanslarına ve dolar bazında dönüşümle karşılaştırmalı kazançlara odaklandık. Bu kapsamda enflasyon verilerini de dikkate alarak reel kazançlar açısından iyi bir portföy yönetiminin bazı unsurlarını inceledik.
Şimdi de bono ve tahvil piyasası açısından ABD’de, sırasıyla 3 aylık, 2 yıllık ve 10 yıllık sabit getirili menkul kıymetlerin getirilerine bakalım:
ABD için 3 aylık Hazine Bonosu getirisi (sarı) Aralık sonunda yüzde 5,353’tür. 2 yıllık Devlet Tahvili (kırmızı) yüzde 4,250 getiri sunarken 10 yıllık tahvillerin (mavi) getirisi yüzde 3,866 seviyesini kadar gerilemiştir (Grafik 11).
Enflasyonun (beyaz) yıllık olarak yüzde 3,12 düzeyinde olduğunu not ederek bono ve tahviller için reel getirilere dikkat etmek gerektiğini belirtmek isterim. Grafik 12’de, geçen 3 ayın enflasyonu üzerinden bir yakınsama ile gri sütunlarda reel getiri unsuruna yer verdim. Son olarak 10 yıllık tahvillerle 3 aylık bono getirisi farkı (sarı) ile yine 10 ve 2 yıllık tahvil getrilerinin farkı (mavi) üzerinden ekonomide yavaşlama ve durgunluk sinyalleri düşündürücüdür.
Grafik 12: Getiri Farkları ve Reel Getiri
ABD için Grafik 13’te daha uzun bir zaman dilimi için de söz konusu ilişkiyi ayrıca gösterdim.
Yıllık enflasyonunun (kırmızı) ABD’de, yüzde 8,93 ile zirve yapmış olduğunu düşünürsek yüzde 2,00’lik hedefe ulaşmak giderek mümkün görünmektedir. Ancak bu zaman alacaktır. Tahvil piyasasındaki fiyatlamalar ve beklentiler önemli ve kısa vadede bir pivot beklenmiyor. Hafif bir resesyonsa muhtemel.
Her ne kadar artık bu sayfada yer vermesem de Almanya, Birleşik Krallık ve Türkiye için de gelişmeleri benzer şekilde grafiklerle izliyor, değişiklikleri portföy ayarlamalarında dikkate alıyorum.
Türkiye için mesela 3 aylık Hazine Bonosu getirisi (sarı) Aralık ayı sonunda yüzde 33,955’e yükselmiştir. 2 yıllık Devlet Tahvili (kırmızı) yüzde 36,160 getiri sunarken 10 yıllık tahvillerin (mavi) getirisi yüzde 23,960 seviyesine gelerek normalleşme söylemine inanınırlık katmaktadır. (Grafik 14)
Enflasyonun (beyaz) yıllık olarak yüzde 61,98 düzeyinde olduğunu not ederek bono ve tahviller için reel getirilere dikkat etmek gerektiğini belirtmek isterim. Bu kapsamda Grafik 15’te, geçen 3 ayın enflasyonu üzerinden bir yakınsama ile gri sütunlarda bu etkiye yer verdim. Son olarak 10 yıllık tahvillerle 3 aylık bono getirisi farkı (sarı) ile yine 10 ve 2 yıllık tahvil getrilerinin farkı (mavi) üzerinden ekonomide yavaşlama ve durgunluk sinyalleri yandaki gibidir. Ufukta ekonomik yavaşlama görülmektedir.
Grafik 15: Getiri Farkları ve Reel Getiri
Son olarak tahvil getirilerinin önemini bir de DXY Endeksi ve ABD doları açısından inceleyerek kapatalım. Grafik 16’da izlediğim para birimlerinin ABD dolarına göre aylık değişimleri ve DXY Endeksi görülüyor.
DXY Endeksi Aralık ayında yüzde 2,07’lik değer kaybı göstermiştir. Diğer tüm para birimleri bu süreçte değer kazanırken negatif ayrışan tek para birimi, yüzde 2,07’lük kayıpla Türk lirasıdır. Japon yeni yüzde 5,09’luk bir değer artışı sergilerken avro yüzde 1,39 yükselmiştir. İngiliz sterlini yüzde 0,79’luk bir artış kaydetmiştir.
Herkese iyi bir yıl dilerim. Ocak ayı sayısında görüşmek üzere.
Ergun UNUTMAZ, 01.01.2024
UYARI
Uzun vadeli portföyüme ek olarak döngüsel trendlere uygun olduğunu düşündüğüm orta vadeli ve alım satıma yönelik olarak da kısa vadeli işlem, öngörüler ve yorumlar sadece kendime notlar olup herkes için uygun değildir. Buradaki fikirler tamamen kendi portföy maliyet yapıma ve risk-getiri beklentilerime göre şekillenmektedir. Yatırım kararlarınız için lütfen yetkili yatırım danışmanınıza başvurun ya da kendi durumunuza uygun tercihlerde bulunun.
Yatırım işi ciddi bir altyapı, birikim ve tecrübe gerektirmekte olup piyasalardaki değerler önceden bilinemez.